به گزارش گروه فرهنگ و هنر یکتا، هیات طباطبایی بم که تاریخچه شکل گیری آن دستکم ۸۰ سال تخمین زده شده از متولیان برگزاری این سنت به همراه چندخانواده دیگر است که علم تاریخی را به همراه زره(پیراهن زنجیری) و نیز یک سفیدمهره (نوعی ساز)که گفته می شود اجداد یکی از خانواده های بم آنها را از کشور عراق به بم منتقل کرده اند، دربرپایی این آیین نقش دارد.
درباره چرایی عنوان علم غیبی چند روایت نزد ساکنان بیان می شود اما یکی از معتبرترین آنها این است که یکی از اجداد خانواده های بمی در خواب یکی از بزرگان یا معصومان را به خواب می بیند و نشانی می دهد که به عراق برود و علم را از یکی از خادمان حرم تحویل بگیرد و هنگام مراجعه به عراق، آن فرد نیز مطلع بوده و علم را در اختیار قرار می دهد.
برپایی آیین علم گردانی عصر هفتم ماه محرم طی مراسمی با حضور مردم زمانی عملیاتی می شود که علم به هیات طباطبایی در امامزاده واقع در بم تحویل می شود و تا سوم شهادت حضرت امام حسین(ع) برای بزگراری مراسم تحویل امامزاده است؛ مردم هنگام تحویل علم و نیز در خلال مراسم علم گردانی تلاش می کنند از این علم تاریخی تبرک بگیرند و یا نذورات خود را به عزاداران تحویل دهند یا از نذری موجود تبرک بجویند.
خبرنگار ایرنا در بم ضمن پوشش آیین علم غیبی طی چندروز اخیر تلاش کرد در خلال مصاحبه با متولیان این هیات و مراسم، درباره جزییات این سنت اطلاعاتی که در این منطقه روایت می شود را جویا شود، بی شک اطلاعات ارائه شده متکی به نقل قول هایی است که توسط اهالی بیان می شود و مستند به منابع محلی است که سینه به سینه منتقل شده است.
هیات طباطبایی و آیین عَلَم غیبی
هیات حسینیه طباطبایی از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین هیات‌های شهر بم به‌حساب می‌آید که به گفته افشین ابوحیدری یکی از خادمان این هیات، زمان تأسیس آن در جایی مکتوب نشده اما براساس گفته‌ها و شنیده‌هایی که اجداد این خانواده بیان می کنند بیش از ۷۰ الی ۸۰ سال قدمت دارد.
وی بیان کرد: حسینیه طباطبایی منزل شخصی مرحوم سید علی خان طباطبایی بوده که در ماه محرم هر سال برای سرور و سالار شهیدان عزاداری انجام داده‌است.
ابوحیدری ادامه‌داد: منزل مرحوم سیدعلی خان طباطبایی از پیش از انقلاب اسلامی تاکنون دوبار ویران (یکبار در زمان زلزله ۸۲) و مجدد توسط فرزند دختر مرحوم طباطبایی بازسازی شده که اینک به‌عنوان حسینیه طباطبایی میزبان عزاداران و برپایی مراسم مذهبی است.
وی افزود: یکی از مهم‌ترین آیین های عزاداری بم مراسم عَلَم‌بندان یا همان «عَلَم غیبی» است که در امامزاده اسیری بم هر سال در عصر هفتم ماه محرم توسط هیات طباطبایی برگزار می‌شود.
قدمت عَلَم غیبی
این عَلَم جزو قدیمی‌ترین عَلَم‌های هیات‌های مذهبی بم به شمار می‌رود که براساس تخمین‌های زده شده، مربوط به اواخر دوره صفویه است.
در ادامه احمد فضائلی از خادمان امامزاده اسیری شهرستان بم نیز درباره تاریخچه «عَلَم غیبی» و ماجرای آن می‌گوید: امامزاده علی بن الحسن المثنی یکی از امامزادگان شهرستان بم به شمار می‌رود که در مرکز شهر و در چهارراه بوعلی این شهر قرار دارد.
وی اظهارداشت: برای عَلَم غیبی قدمت تاریخی مشخصی وجود ندارد اما طبق شنیده‌ها به ۴۰۰ سال قبل برمی‌گردد و دختر مرحوم طباطبایی از نوادگان نسل هفتم سید محمد مستوفی نقل می‌کند که این جدشان معروف به خواجه علمدار این عَلَم را از کربلا به بم آورده است.
به گفته این خادم امامزاده اسیری شهرستان بم و آنچه در بین افکارعمومی منطقه در این زمینه نقل می شود، سید محمد مستوفی در خواب امام حسین (ع) را می‌بیند و در حالت خواب امام فرموده برود پیش فلان خادم حرم و این هدایا شامل «عَلَم غیبی»، لباس زره و نیز سفیدمهره را تحویل بگیرد.
فضائلی ادامه داد: براساس آنچه نقل می شود، سید محمد مستوفی ابتدا به خواب توجهی نمی‌کند تا اینکه سه بار برایش تکرار می‌شود و پس از آن تصمیم می‌گیرد به کربلا برود و خادم یاد شده را بیابد. زمانی که خادم را پیدا می‌کند متوجه می‌شود خادم آستان امام حسین (ع) نیز چنین خواب مشابهی دیده است و به سید محمد می گوید چرا این‌قدر دیر آمدی.
وی افزود: سید محمد که هدایا را تحویل می‌گیرد به سمت بم حرکت می‌کند و عصر هفتم ماه محرم آن سال به بم می‌رسد که این عَلَم را در مراسم عزاداری شرکت می‌دهد.
این خادم امامزاده اسیری در بم بیان کرد: از آن زمان تاکنون که بیش از ۴۰۰ سال می‌گذرد در آیین عزاداری سنتی بم هفتم محرم این علم توسط بازماندگان سید محمد مستوفی طی مراسمی به هیات طباطبایی داده می‌شود و تا روز سوم شهادت امام حسین(ع) در هیات می‌ماندف سپس مجدد این عَلَم به بازماندگان مستوفی برگردانده می‌شود.
فلسفه نام علم غیبی
اینکه چرا مردم به این عَلَم،«عَلَم غیبی» می‌گویند روایت‌های متفاوتی وجود دارد؛ برخی می گویند از آنجا که علم پس از عزاداری تا یکسال در معرض دیدم عموم نیست اینچنین آن را یاد می کنند و عده دیگری نیز همان قضیه خواب سید محمد مستوفی را دلیل این نام می‌دانند.
آنطور که در افکارعمومی بم گفته می شود همچنین از آنجا که در طول این سال‌ها چندین بار این عَلَم به سرقت رفته و پس از مدت‌ها مجدد به دست بمی‌ها پیدا شده، به همین علت دلیل نام‌گذاری این عَلَم به نام «عَلَم غیبی» را اینگونه تفسیر می کنند.
سادات فاطمی از نوادگان سید محمد مستوفی هستند که به هیات طباطبایی ارادت خاص داشتند و همچنین به علت نسبت خانوادگی که به سادات فاطمی داشتند این هدایا را که شامل «عَلَم غیبی»، زره و سفیدمهره بوده را هر سال در اختیار این هیات قرار می‌دهند.
عَلَم غیبی با آغاز عزاداری‌ها هر سال در عصر هفتم ماه محرم در مراسم سنتی بیرون آورده می‌شود و خانواده رضوانی که از قدیم و پس از خانواده فاطمی نگهدار این عَلَم هستند وظیفه علم‌گردانی را برعهده دارند.
در این مراسم خانواده رضوانی به امامزاده اسیری در بم می آیند و عزاداران هیات طباطبایی نیز در آن محل جمع می‌شوند، عَلَم غیبی تحویل خادمان هیات طباطبایی و امامزاده اسیری داده می‌شود، سپس این عَلَم که یک فلز شبیه دست است در گلاب شست و شو داده و بر بالای یک میله فلزی که دورتادور آن را با پارچه‌ای می‌بندند، بسته و در طول مراسم عزاداری، باتوجه به حاجت‌هایی که مردم دارند پارچه‌های مختلفی به این عَلَم نصب می‌شود.
زرهی که به بم بازگشت
اما یکی دیگر از هدایایی که محمد مستوفی با خود به همراه آورده بود، زره یا همان پیراهن زنجیره‌ای و سفیدمهره بوده که زره یا همان پیراهن زنجیره‌ای در آن زمان در امامزاده اسیری نگهداری می‌شده است.
آنطور که منابع مختلف در بم گزارش می د هند در زمان زلزله ویرانگر سال ۸۲ این زره به سرقت رفته و پس از ۲ سال در اصفهان پیدا و مجدد به بم برگردانده می‌شود.
به گزارش ایرنا صرفنظر از تاریخ و چگونگی علم و زره موجود در عزاداری بمی ها در هیات طباطبایی، مردم بسیاری هرسال با شرکت در این مراسم در سوگ شهادت امام حسین(ع) و یاران باوفایش شرکت می کنند و ضمن شرکت در عزاداری، حاجت های خود را نیز طلب می کنند.
