به گزارش گروه فرهنگی یکتاپرس، قلعه یا دژ شامل مجموعه‌ای از بنا‌ها با برج‌ها و بارو‌های مستحکمی است که در گذشته، دردورترین و مرتفع‌ترین نقطه در اطراف شهر ساخته می‌شد تا به هنگام جنگ و هجوم دشمن، مردم شهر بتوانند تا پایان جنگ درون قلعه بمانند. معمولا یکی از مهم‌ترین دلایلی که قلعه‌ها را در مرتفع‌ترین نقاط می‌ساختند این بود که علاوه بر تسلط کامل مدافعان بر مهاجمان، شیب‌های تند تپه‌ها یا کوه ها، امکان دسترسی دشمن به قلعه را دشوار می‌کرد. معماران قلعه توجه داشتند که انبار‌هایی برای نگهداری آذوقه و دام در نظر بگیرند تا در مواقع ضروری و طولانی شدن مدت محاصره، مردم و ارتش بتوانند آذوقه کافی برای ادامه مقاومت و تامین امور معیشتی داشته باشند.
امنیت سیاسی و اقتصادی ایران، به لحاظ موقعیت جغرافیایی و قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم همواره مورد توجه، تهدید و هجوم اقوام و دولت‌های مختلف قرار می‌گرفت، هرچند در دوران پیش از تاریخ و در هزاره‌های اول پیش از میلاد بشر برای مصون ماندن از حمله راهزنان و جانواران وحشی اطراف دهکده‌ها را حصار می‌کشیدند، ولی بعد‌ها کشیدن دیوار به منظور دفاع از هجوم دشمن بود، امروزه در سراسر ایران بقایای حصار‌های محکم و قلعه‌های مسکونی وجود دارد که نشان دهنده درایت ایرانیان در برابر تهاجمات دشمنان است.
قلعه‌های ساخته شده در ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی و وضعیت آب و هوایی به دو صورت جلگه‌ای و کوهستانی بود، به همین دلیل مصالح ساختمانی به کار رفته در آن‌ها نیز متفاوت بود. قلعه‌های واقع در مناطق جلگه ایی معمولا به صورت مربع یا مربع مستطیل با برج‌هایی به صورت مدور در چهار گوشه‌ی آن ساخته می‌شد. مصالح به کار رفته در این نوع قلعه‌ها بیشتر گل و خشت بود و از آجر و گچ کمتر استفاده می‌شد. دیوار‌های آن به صورت چینه با خشت‌های قطور ساخته می‌شده است. در اکثر موارد قطر و ضخامت بعضی از این بارو‌ها به چهار متر نیز می‌رسید. داخل قلعه دارای کوچه‌های پر پیچ و خم است که همه‌ی آن‌ها به گذر اصلی قلعه یعنی در قلعه منتهی می‌شدند. اطراف بعضی از این قلعه‌ها خندق حفر می‌شد و برای رسیدن به قلعه از پل‌های متحرک استفاده می‌شد. در قلعه‌های جلگه ایی خانه‌ها به صورت دو طبقه ساخته می‌گردیدند که از طبقه اول بیشتر برای نگهداری دام و یا انبار مواد غذایی و آشپزخانه بهره می‌بردند و طبقه دوم نیز به عنوان اتاق‌های نشیمن کاربرد داشت.
قلعه‌های کوهستانی در بالای کوه‌ها و بلندی‌ها ساخته می‌شدند در ساخت این نوع از قلعه معمولا از سنگ‌های بدون تراش نظیر: سنگ‌های کوه یا رودخانه همراه با گچ غربال شده و یا ملاط ساروج بهره می‌برند. اطراف این نوع قلعه‌ها پرتگاه‌های عمیقی وجود داشت که همین صعب العبور بودن این بلندی ها، حمل ادوات محاصره ایی به پای دیوارها را دشوار و تسلط محافظان قلعه و سربازان بر مهاجمان را بیشتر می‌کرد. در قسمت انتهایی برج‌ها و در برخی قسمت‌های دیوارها، کنگره‌هایی وجود دارد که مخصوص کمانداران بود تا بتوانند از شکاف کنگره‌ها دشمن را هدف قرار دهند.
از مهم‌ترین قلعه‌های به جامانده در ایران می‌توان به: حصار سیلک در کاشان، قلعه حسنلو در ارومیه، بلوارآباد در شهرستان خوی، قلعه فلک الافلاک در خرم آباد، قلعه پالنگان در کامیاران، قلعه الموت در نزدیکی قزوین، قلعه رودخان در گیلان، قلعه فورگ در بیرجند، نارین قلعه در یزد، قلعه مارکو در رامسر، قلعه قهقه در مشکین شهر و صد‌ها قلعه دیگر اشاره کرد.
انتهای پیام/
