دوبیتی و رباعی شکل تکامل یافته ای از اشعار پارسیان است

به گزارش خبرنگار یکتاپرس؛ جلسه ی کانون ادبی کلام با اجرای سارا یوسفی و مدیریت احمد علیخانی در فرهنگسرای فن آوری و اطلاعات برگزار شد.
در این جلسه که شاعران طبق روال معمول کارشناسان و منتقدان شعر و ترانه در این نشست حضور پیدا کردند و به نقد اشعار پرداختند. محمد دری صفت در خلال شعر خوانی پیرامون پیشینه ی شعر در بین اقوام ایرانی و شیرینی زبان فارسی سخنرانی کرد و در ادامه دکترسید مهدی نژاد هاشمی ضمن تبادل اندیشه با شاعران حاضر در جلسه با تاکید بر استفاده از زبان امروز در غزل ها به ایراد سخنرانی به شرح زیر پرداخت. وی گفت:
زبان پهلوی بر دو گونه است، یکی پهلوی پارتی که زبان اشکانیان بود و بعدها در سیر تحول زمان، همین زبان فارسی دری نامیده شد، دومی زبان دوره ساسانی(پهلوی جنوبی ) که مردم مدت ها تا تسلط کامل پارسی دری به آن سخن می گفتند، که به آن لهجه، فهلوی می گفتند ،شعر اوستایی که همان شعر فهلوی است در اوستا و کتب دیگر مذهبی از قبیل  اشعار مانی، قطعاتی از کتاب یاتکازریران (مثل سخنان جاماست در گزارش رزم گشتاسب با ارجاسب) در دوران قبل از اسلام  کم و بیش موجود است.

نکته قابل توجه درخصوص اشعار پهلوی این است که اشعار بر پایه ی وزن عروضی بیان نشده و بر اساس کشیدن هجاها و با نواختن بربط حالت آهنگین و دلنواز به خود می گیرد و گفته شده است همین اشعار (که به خسروانی معروفند)در پیشگاه پادشاهان ایرانی با بربط خوانده می شده، برخی بر این عقیده اند که در اشعار پهلوی قافیه جایگاهی ندارد و گفته می شود که در سروده های اورامان ها احتمالا قافیه وجود دارد و برخی معتقدند یشتاها به صورت شعر های آزاد هشت سیلابی است و قافیه در گات های اوستا تا اندازه ای بی نظم وجود دارد و غالبا در آخر مصرع ها پدید می آید و اروپای لاتین زبان ( مسیحیت قرون وسطا) قافیه پردازی را از گات های اوستا گرفته است. این احتمال به سبب اینکه سروده های مذهبی عمدتا می بایست حفظ شود و قافیه و آهنگین بودن به  حفظ سروده ها کمک می کند قوت می یابد.

آنچه تحقیق در مورد اشعار پهلوی را دشوار می نماید عدم مشخص شدن کیفیت وزن های هجایی است که به چه صورت می بایست خوانده شود. امروزه به عنوان مثال(بادا بادا مبارک بادا ...انشا الله مبارک بادا ) را که بر اساس کشش هجایی در مراسم عروسی پارسیان استفاده می شود می توان نوعی شعر با کشش هجایی به حساب آورد که با وزن رباعی نیز می توان آنرا تطبیق داد، خواجه عبدالله انصاری بر این عقیده است که برخی از اشعار پارسی را می توان بر اساس وزن رباعی تقطیع کرد، این سخن خواجه عبدالله انصاری را می توان چنین تحلیل کرد که به مرور زمان اشعار غیر عروضی پارسی تحت تاثیر شعر عروضی عرب تغییر ساختار داده و شکل عروضی به خود گرفته  و اشکالات عروضی شعرای قرون اول هجری را که به زبان پارسی شعر می سرودند را دلیل دیگری در اثبات سخن فوق  می توان آورد. بعد از ورود اسلام به ایران نوعی اشعار در عامه ی مردم طرفدار داشته که همین اشعار به خانقاه ها راه می یابد و در میان عُرَفا رایج است که احتمالا بازمانده ی همان اشعار کشش هجایی در زبان عامیانه مردم باشد که بعد ها با تطبیق آن با وزن عروضی این فهلویات شکل رباعی به خود گرفته است و اما دوبیتی جایگاه طبیعت گرایی در شعر ایران دارد.

ایران  باستان که به سبب پهناوری با چین هم مرز و مبادلات فرهنگی ایران تا مُنتها الیه مشرق زمین میرسیده و با خاستگاه شعر طبیعت گرا (واگا، تان کا، 5 و7 هجایی که در قرون اخیر تبدیل به هایکو شده )در ارتباط بود به نظر می رسد پارسیان باستان که مردمان شاد زی هستند از نوعی شعر برای ثبت لحظه ها و تصاویر شاد بدور از فلسفه بافی و تعقل گرایی استفاده می کرده اند که همین امر پیش زمینه ی سرودن اشعار طبیعت گرایی عصر سامانی که غالبا محدود به دو یا سه بیت در خصوص طبیعت و زیبایی های طبیعت می باشد شده است این اشعار مبتنی بر تشبیه و ثبت نگاه ها و لحظه هاست، از قبیل دوبیتی های (گل دورنگ از منجیک،و نرگس از کسایی مروزی، برف از آغاجی، دوزلف در باد از خبازی نیشابوری، زاغ سیاه روی برف از بهرامی سرخسی، پسته دهن گشاد از بزرجمهر قاینی و...) که می توان نتیجه گرفت که اشعار دوبیتی و هم اشعار رباعی شکل تکامل یافته ای از اشعار پارسیان است که با چند هزار سال پشتوانه محکم،و نقل سینه به سینه به ویژه در اقوام کوچ نشین ایران زمین  را دارا می باشد  و از لحاظ درون محتوایی رباعی نزدیک به خردگرایی که بعد ها این خردگرایی جای خویش را به نفی خرد و اشعار شهودی داده است. اما دوبیتی به ثبت لحظه ها و تصاویر نزدیک است.

در این جلسه شاعران حاضر به ترتیب زیر به شعر خوانی پرداختند: جدیری. حسین کردلو. حوا شایگان،حسین داوری. عرفان اکبر پور. ندا سیری. الهه دهقان. نفیسه قلیچی. الهه محمدی. الهام درخت پیری. سعید علیپور. دیبا بختو. حسین محمودی. ندا سیری. طاهر. سمیه بحرکاظمی.

انتهای پیام/

خبرنگار افتخاری یکتاپرس: سمیه( آرزو بحرکاظمی)

دبیر بخش فرهنگ و هنر: رضوان ابوترابی