گروه فرهنگ و هنر یکتاپرس، به باور من خواندن شاهنامه برای هر ایرانی یک ضرورت است و اگر این ایرانی نویسنده یا شاعر باشد این نیازچند برابر می شود . شاهنامه فقط یک منظومه نیست فقط روایت اسطوره های آریایی و ایرانی نیست، فقط حماسه و تاریخ نیست و فقط شعر و داستان نیست . شاهنامه سند و برآیند هزاران سال زیستن مردمی ست که بارها در پیروزی ها شادی کرده اند و در شکست ها گریسته اند.جان داده اند تا بیاموزند. هیچ سرزمینی و هیچ فرهنگ و تمدنی در جهان نیست که به اندازه ی ایران زخم خورده باشد. سامی نژادان بابل و آشور ( ضحاک ) که در برابر خشمِ طبیعت، جوانان ایرانی را قربانی می کردند. آشور بانی پال در کتیبه اش می‌نویسد و افتخار می‌کند که همه ی ایلام را به خون کشیدم و از زن و مرد و پیر و جوان نگذشتم و خاک آنجا را به توبره کشیدم و با استر به آشور منتقل کردم (و این آخری به گونه ی زبانزد تا کنون مانده است). اسکندری که کتاب سوزانش از کشتارش سوزاننده تر بود. سردار دیگری در خوارزم دستور میدهد همه ی مردم باسواد جمع شوند و یکجا همه را میکشد و همه ی آثار را از میان می برد تا دانش و فرهنگ را بسوزاند. مغوله ایی که نزدیک به ۱ ملیون نفر را فقط در نیشابور قتل عام کردند. غزنویانی که کتاب سوزانشان در شهر ری تا یک هفته آسمان را تیره کرد و آثار هزاران سال دانش و تمدن که با هزار ترفند از دست قبلی ها در امان مانده بود را ظرف یک هفته به دود و خاکستر تبدیل کردند و .....و شاهنامه... در میانه ی این ها پیش از مغول و در آستانه ی حکومت جهل و فساد محمود تاتار نژاد در میان تاریکی های اهریمنی خورشیدی شد و آیینه ای که ایرانی خودش را ببیند و چهره ی خود را فراموش نکند.شاهنامه بیگمان هم مغز ایران و هم قلب اوست و دریغ از ما که بی خبر از این دو زنده ایم و دم از عشق و پیشرفت میزنیم. متن زیر نوشته ای کوتاه در ورود به شاهنامه است.نگارنده که تاکنون ۷ بار شاهنامه را با عشق و در جست و جوی پاسخ پرسش های فراوان در کنار دیگر آثار تاریخی قبل و بعد از اسلام خوانده پس از سال ها به خود اجازه می دهد دست به قلم برده و با زبانی ساده تجربه های خودش را در اختیار خوانندگان بگذارد.این متن یکی از بسیاری نوشته ها و تحلیل های من در مورد شاهنامه است. امیدوارم به ویژه برای نویسندگان و شعرای جوانمان سودمند باشد.
آیا فردوسی زبان پهلوی می دانسته است؟
برای بررسی و تاویل درست شاهنامه و خوانش درست این متن شگفت آور نیازمند شناخت مقدماتی شاهنامه هستیم. یعنی اینکه اصلاً شاهنامه چیست؟ از کجا آمده ؟ چرا آمده ؟ کجا بوده و فردوسی آن را چگونه نوشته است؟ و ... یکی از مسائل اساسی نخستین در شناخت شاهنامه این است که فردوسی داستان های شاهنامه را از خودش آورده؟ و یا اینکه آنها را از روی متن های کهن تر (خداینامه ها) نوشته است؟ از جمله مسائلی که در این زمینه اهمیت دارد این است که آیا فردوسی زبان پهلوی می دانسته یا خیر؟ چه اگر زبان پهلوی می دانسته می توانسته مستقیم از متون کهن استفاده کند در غیر این صورت چه بسا از متن نثر فارسی (شاهنامه ابومنصوری) استفاده کرده یا کسانی در ترجمه ی متن یاریگرش بوده اند یا داستان را از خودش نوشته در همه ی این موارد بیشتر استادان و پژوهشگران صاحب نظر داد سخن داده اند و اظهار نظر کرده اند و حالا ما با نگاهی به خود شاهنامه تلاش می کنیم پاسخ این پرسش اصلی را بیابیم که فردوسی پهلوی می دانسته یا نه؟ گاهی مقاله هایی می خوانیم که انسان از خودش می پرسد نگارنده اصلاً خود شاهنامه را خوانده است یا نه؟ فردوسی در گفتار اندر فراهم آوردن شاهنامه خیلی راحت به پرسش های بسیاری پاسخ گفته ولی ما باز خودمان را به دست انداز نظریه پردازی های پوچ گرفتار می کنیم.
«گفتار اندر فراهم آوردن شاهنامه»(بر اساس نسخه خالقی)
سخن هر چه گویم همه گفته اند بـــر باغ دانش همه رفته انــد
اگــــــر بــر درخت برومند جای نیابم که از بـــر شدن نیست پای
تـوانـــــــــــم مگــــر پایگه ساختن بــــــر شاخ آن سرو سایه فکن
کسی کـــــو شود زیر نخل بلنــــد همان سایه زو بازدارد گزنـــد
از این نامــــــــور نامه ی شهریار بمانـــــم به گیتـــــی یکی یادگار
تــــو این را دروغ و فسانه مدان به یکسان روشن زمانــــه مدان
از او هر چه اندر خورد با خرد دگر بـــر ره رمز معنی بــــــرد
در دنباله که فردوسی که افسانه بودن داستان ها را رد می کند و آنها را عین حقیقت می داند اشاره می کند که شاهنامه کتابی بوده که بعدها به صورت پراکنده در دست هر موبدی حفظ شده بود و در دوره ای (نزدیک به فردوسی) یک پهلوان دهقان نژاد موبدان را گرد هم می آورد و کتاب را به انسجام پیشین خود نزدیک می کند بعد به داستان دقیقی که شاهنامه را از داستان زرتشت آغاز کرده بود و هزار بیت او می پردازد و سپس یادی از دوست مهربان و حامی خودش می کند که به فردوسی می گوید:
مرا گفت خوب آمد این رای تو به نیکی خرامد همه جای تو
نبشته من این «دفتر پهلوی» به پیش تو آرم نگر نغنوی
کسانی که معتقدند فردوسی از روی متن فارسی نوشته و یا از خودش نوشته گویی این ابیات را نخوانده اند یا دقت نکرده اند! خود فردوسی صریح و روشن می گوید که دفتر پهلوی گردآوری شده توسط موبدان منبع اصلی و شاید یگانه ی او بوده و اینجا سوالی برای ما پیش می آید که مگر فردوسی پهلوی بلد بوده؟ در بیت بعدی خود فردوسی که گویی می دانسته این پرسش برای نسل های بعدی پیش می آید باز با صراحت و روشنی پاسخ می گوید:
نبشته من این دفتر پهلوی به پیش تو آرم نگر نغنوی
گشاده زبان و جوانیت هست سخن گفتن پهلوانیت هست
شو این نامه ی خسروان باز گوی بدین جوی نزد مهان آبروی
خود فردوسی به صراحت بیان می کند که من زبان پهلوی بلدم و به صراحت می گوید از روی دفتر پهلوی شاهنامه را به نظم دری درآوده! آیا شایسته است پس از این سخنان روشن، ما باز در مورد این مسائل تردید کنیم ؟ مساله ی اصلی این است که شرق شناسان و غربی ها یا از روی ناآگاهی و کم دانشی یا از روی غرض بسیاری از بدیهیات دانش ما را زیر سوال برده و می برند و درس خوانده های ایرانی که شاگردان این ها بوده اند نیز به این مسائل دامن زده و می زنند.
به هر حال فردوسی تا پایان شاهنامه باز هم به صورت ضمنی به اینکه زبان پهلوی می دانسته اشاره می کند برای نمونه در داستان جمشید وقتی سخن از مرداس ضحاک پیش می آید و می گوید:
کجا بیوراسبش همی خواندند چنین نام بر پهلوی راندند
کجا بیو راز پهلوانی شمار بود بر زبان دری ده هزار
اگر فردوسی پهلوی نمی دانست چگونه بیور را ترجمه می کند؟ یعنی این کار یک فرهیخته نمایی احمقانه است؟ فردوسی شانی بالاتر از این حرف ها دارد و قطعا چیزی را که نمی داند نمی گوید.
یا حتی در داستان معروف بیژن و منیژه که بسیاری از محققان آن را خارج از متن خداینامه ها میدانند....
انتهای پیام/
