صنعت پتروشیمی از صنایع اصلی کشور و طلایه دار ایجاد ارزش افزوده از منابع نفت و گاز است که محصولات آن سالهاست که بخش عمده ای از صادرات غیرنفتی کشور را به خود اختصاص داده است به طوری که امروز این صنعت مقام نخست صادرات غیرنفتی را در اختیار دارد.
تاریخچه صنعت پتروشیمی در ایران
اواخر دهه ۱۳۳۰ خورشیدی با دستور وزارت اقتصاد وقت، بنگاه شیمیایی کشور تأسیس شد و احداث کارخانه کود شیمیایی مرودشت در استان فارس به عنوان نخستین واحد صنعت پتروشیمی ایران توسط این بنگاه در سال ۱۳۳۷ آغاز شد. کارخانه‌ای که سال ها بعد با گسترش و توسعه واحدها، پتروشیمی شیراز نام گرفت و به عنوان نخستین واحد تولیدی پتروشیمی کشور در تاریخ این صنعت در ایران ماندگار شد.
صنعت پتروشیمی پس از انقلاب اسلامی به دست متخصصان داخلی قله های افتخار را یکی پس از دیگری فتح کرده و به یکی از اصلی ترین بازیگران اقتصاد کشورمان تبدیل شده است؛ اکنون نیز این صنعت با وجود کم بودن خوراک و تحریم ها همچنان در توسعه کشور نقش اساسی برعهده دارد و در برنامه هفتم توسعه نیز بخشی از رشد اقتصادی کشور به این بخش محول شده است.
در این رابطه حسن عباس زاده رئیس هیات مدیره شرکت ملی صنایع پتروشیمی سال گذشته از چشم انداز این صنعت در برنامه هفتم خبر داد و گفت: صنعت پتروشیمی بر اساس برنامه‌ریزی انجام شده در برنامه هفتم، سالانه به طور میانگین هشت درصد رشد خواهد داشت و به ظرفیت ۱۳۲ میلیون تن خواهد رسید.
به گفته وی، صنعت پتروشیمی در برنامه ششم توسعه سالانه به طور میانگین هشت درصد رشد داشته و هم‌اکنون به ظرفیت اسمی سالانه ۹۶ میلیون تن رسیده است.
وی درباره تنوع خوراک مجتمع‌های پتروشیمی در سراسر کشور نیز این توضیح را بیان کرد: صنعت پتروشیمی در منطقه انرژی پارس برخلاف منطقه ماهشهر که بر پایه نفت خام و فرآورده‌های نفت خام است، بر پایه گاز توسعه یافته است.
مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی خاطرنشان‌کرد: در صنعت پتروشیمی می‌توان از گاز خام، متانول اوره و آمونیاک و از اتان الفین‌ها را تولید کرد
نیمی از صنعت پتروشیمی کشور در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس در کنار فازهای پارس جنوبی توسعه یافته است؛ هم‌اکنون ظرفیت دریافت روزانه ۱۰۰ میلیون مترمکعب گاز در صنعت پتروشیمی ایجاد شده است که باتوجه‌به طرح‌های توسعه‌ای جدیدی که تعریف شده، تا سال ۱۴۱۲ این رقم با افزایش ۲ برابری به روزانه ۲۰۰ میلیون مترمکعب می‌رسد.
مدیر عامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی با انتقاد از اینکه حجم گاز تولیدی در کشور بالاست اما درست مصرف نمی‌شود، گفته است: ۴۶ درصد گاز تولیدی در بخش خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده و ۳۱ درصد در نیروگاه‌ها مصرف می‌شود که بهره‌وری مطلوبی در مصرف ندارند.
اکنون حدود ۹ درصد گاز کشور در صنعت پتروشیمی استفاده می‌شود که نیمی از آن در تولید آب و برق و بخار در یوتیلیتی به کار می‌رود و ۴.۵ درصد آن به‌عنوان خوراک در صنعت پتروشیمی استفاده می‌شود.
عباس‌زاده در این باره می گوید: صنعت پتروشیمی در سال ۱۴۰۲ معادل یک میلیون بشکه نفت خام خوراک دریافت اما ارزش فروش محصولات تولیدی از این حجم خوراک حدود ۲۳ میلیارد دلار بود که حدود ۱۳ میلیارد دلار آن صادر و ۱۰ میلیارد دلار آن هم در داخل کشور عرضه شد.
