به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی یکتاپرس، در این میان پایتخت ایران، یکی از مناطق زلزله خیز ایران به شمار می رود؛ شهری که گسل های فراوانی دارد که بزرگترین آنها در شمال و جنوب تهران واقع شده است. گسل هایی که هر لحظه امکان فعالیت شان وجود دارد و پیش بینی می شود در صورت فعالیت این گسل ها و وقوع زلزله ای مهیب، فاجعه جانی و مالی بیشماری به همراه آورد.
دکتر مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در گفتگو با یکتاپرس گفت: در حال حاضر تهران در معرض خطر زمین لرزه های بزرگ احتمالی ناشی از چندین گسل فعال اطراف و داخل آن است؛ تهران با جمعیت مسکونی شبانه 3. 9 میلیون نفر(در سال 1399) و افزوده شدن جمعیت شناور روزانه حدود 4.5 میلیون نفر، یکی از بزرگترین مراکز شهری جهان با ریسک لرزه ای بالا است.
این عضو وابسته فرهنگستان علوم افزود: تهران هم اکنون با چندین گسل فعال احاطه شده است که برخی سوابق زلزله تاریخی با بزرگای بیش از 7 نشان می دهند.
وی عنوان کرد: خطر بالای زلزله در ترکیب با توزیع متراکم جمعیت و چندین عامل آسیب پذیری نشان می دهد که تهران یکی از 20 شهر بزرگ جهان با ریسک بالای زلزله است.
وی درباره موقعیت جغرافیایی شهر تهران و فعالیت های دامنه های کوه های البرز اظهارداشت: ابرشهر تهران در دامنه جنوبی کوه های البرز واقع شده است. البرز در اثر برخورد ابر قاره گوندوانا به اوراسیا در تریاس پسین (235 تا 200 میلیون سال قبل) تشکیل شده است. البرز رشته کوهی شرقی- غربی با طول 600 کیلومتر و عرض 100 کیلومتر در امتداد نوار لرزه خیز آلپ - هیمالیا است. از نظر ساختاری ، البرز یک منطقه فعال است که به دلیل همگرایی شمال ایران مرکزی به سمت اوراسیا ، تحت تنش های عظیم زمین ساختی است. در مجاورت تهران، رشته کوه البرز 6 تا 10 میلی متر در سال کوتاه شدگی نشان می دهد.
وی ادامه داد: گسل های فعال این ناحیه مسئول چندین زمین لرزه بزرگ تاریخی (قبل از 1900) و همچنین لرزه خیزی فعلی در تهران و اطراف آن هستند و خطر لرزه ای زیادی را برای این ابر شهر ایجاد می کنند. زمین لرزه های مهم تاریخی ثبت شده در تهران شامل 312-280 سال قبل از میلاد، ری AD 743، AD 855، و همچنین زلزله های ری- طالقان AD958 AD و زلزله 1177 جنوب دشت قزوین، 1608 میلادی طالقان، 1665 میلادی دماوند و 1830 میلادی دماوند است.
پیش بینی زلزله با شناخت شاخص های زمین شناختی
زارع گفت: شناخت شاخص های زمین شناختی و ژئوفیزیکی و تلاش برای شناخت حالت های بحرانی می تواند به پیش بینی احتمال رخداد زلزله و خطرهای طبیعی بیانجامد. پیش بینی زلزله محصول فعالیت هایی است که در تخصص زلزله شناسی صورت می گیرد. هدف از آن پیش آگاهی و اطلاع رسانی از مکان، بزرگا و البته " زمان" (به صورت دقیق و یا به احتمال) رخداد زلزله های شدید در آینده و همچنین پیش یابی احتمال رخداد خطر زلزله در بازه های زمانی کوتاه مدت است. به هر حال پیش بینی زلزله اگر چه مشکل است، ولی غیر ممکن نیست و برای موفقیت یک پیش بینی زلزله، احتمال برآورد رخداد مکان و زمان کوتاه زلزله حتی برای زلزله های کوچک باید فراهم شود.
این استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در پاسخ به این سوال که وقوع زلزله های کوچک چقدر می تواند نسبت به وقوع زلزله بزرگ هشدار دهنده باشد؟ اظهارداشت: لزوما پیش بینی وقوع یا کم شدن احتمال وقوع زلزله بزرگتر بر پایه وقوع زلزله های کوچک قبلی وجود ندارد. شاید این زلزله‌ها مانند کبریت دم در انبار باروت و محرک رخداد‌های بزرگتر باشد اما چنین اظهارنظری را نمی‌توان تفسیر علمی کرد و نتیجه غلط ارائه داد. با اطلاعات کمی که ما در مورد لایه های زیر زمین داریم نمی توان در مورد جلوگيری از رخداد زلزله مهم بعدی را گرفت.
وی تاکید کرد: كار منطقی آن است كه زلزله های كوچك را نشانه فعال بودن همان منطقه در نظر بگيريم و بر اساس درك فعال بودن هر منطقه در مورد افزايش سطح آمادگی در آن ناحيه برای سناريو زلزله شديد احتمالی بعدی تلاش كنيم.
احتمال اثرهای دومینو ریسک های غیر مستقیم ثانویه
زارع در پاسخ به این سوال که پیش بینی می شود در صورت وقوع زلزله میزان خسارت مالی آن چقدر باشد؟ گفت: مهمترین مناطق با ریسک بالای شهر تهران در نواحی مرکزی به سمت جنوب شرق و جنوب غرب تهران قرار گرفته اند. هر ارزیابی ریسک زلزله با پیچیدگی های مدل سازی و محدودیت ها و چالش ها در ارزیابی های دقیق همراه است.
وی خاطرنشان کرد: چالش ها بیشتر شامل عدم دسترسی به داده ها، چگونگی ادغام چندین پارامتر فضایی با وضوح مختلف و نحوه ترکیب انواع لایه های داده با مفاهیم مختلف است. مثلا ترکیب آسیب پذیری های اجتماعی و فیزیکی و همچنین در نظر گرفتن اثرهای دومینوی ریسک های غیرمستقیم ثانویه مانند آتش سوزی در پی زلزله، زمین لغزش ناشی از زلزله، آبگونگی خاک، فرونشست زمین.
وی یادآورشد: یکی از مثال های مهم اثر دومینو وار ریسک های چندگانه زلزله، زلزله 11 مارس 2011 توهوکو- سندای ژاپن است که پس از آن سونامی به ارتفاع 24 متر و به دنبال آن یک انفجار با انتشار عمده آلودگی رادیواکتیو در نیروگاه هسته ای فوکوشیما دایچی رخ داد.
آسیب پذیری فیزیکی ده منطقه تهران
وی بیان کرد: بیشترین جمعیت دقیقا در مناطق با بیشترین آسیب پذیری متمرکز شده است ، که باید به عنوان یک مسئله فوری در تلاش های آینده کاهش ریسک در توسعه شهری در نظر گرفته شود. از مناطق 7، 8، 9، 10، 11، 14، 15، 17 18، 19 و 20 می توان در این مورد مثال آورد.
زارع در پایان به یکتاپرس گفت: طبق نقشه آسیب پذیری فیزیکی 10 منطقه از 22 منطقه در شهر بزرگ تهران شامل مناطق 7، 8، 10 ، 11 ، 12 ، 14 ، 15 ، 16 ، 17 و 20 آسیب پذیری بالاتری نسبت به سایر مناطق نشان می دهد.
گفتگو: فرزانه صدقی
