اگر شخصی در خانواده شما به بیماری روانی‌ای مبتلا باشد، ممکن است نگران مبتلا خودتان شدن به همان شرایط باشید. یا اگر به بیماری روانی مبتلا هستید ممکن است نگران باشید که فرزندان یا خواهر و برادران شما به آن بیماری مشابه مبتلا شوند.
بیشتر افراد مبتلا به بیماری روانی اقوامی ندارند که به وضعیتی مشابه آنها دچار باشد؛ اما تحقیقات نشان می‌دهد بیماری های روانی ممکن است ارثی باشند.
در زیر احتمال انتقال اسکیزوفرنی یا اختلال دوقطبی را از طریق اعضای خانواده گفته شده است. این اعداد بر اساس مطالعاتی است که اخیر انجام شده است؛ اما مطالعات مختلف می تواند اعداد مشابه با کمی تفاوت را نشان دهند.
- احتمال مبتلا شدن به اسکیزوفرنی و اختلال دو قطبی، در یک فرد عادی با خانواده‌ای عادی 1 از 100 است.
- اگر یکی از والدین به اسکیزوفرنی و اختلال دو قطبی مبتلا باشد، احتمال مبتلا شدن فرزند به ترتیب برای اسکیزوفرنی 6 درصد و برای اختلال دو قطبی 10 درصد است.
- اگر هر دو والدین مبتلا باشند، برای اسکیزوفرنی احتمال ابتلا 45 درصد است برای اختلال دو قطبی، احتمال 40 درصدی ابتلا وجود دارد.
- در مورد خواهر یا برادر، برای اسکیزوفرنی احتمال 9 درصد و برای اختلال دو قطبی احتمال 13 درصدی ابتلا وجود دارد.
- اگر فرزندان دو قلو همسان شخصی به این بیماری‌ها مبتلا شوند، برای آن شخص احتمال ابتلا به اسکیزوفرنی 40-50 درصد و احتمال ابتلا به اختلال دو قطبی 40-70 است، اگر که دوقلوها نا همسان باشند؛ این احتمال‌ها برای اسکیزوفرنی به 17 درصد و برای اختلال دو قطبی به 20 درصد کاهش پیدا می‌کنند.
- اگر یکی از بستگان درجه دو این شرایط را داشته باشد. به عنوان مثال، عمه، دایی یا مادربزرگ. در این شرایط احتمال ابتلا به اسکیزوفرنی 3 درصد و احتمال ابتلا به اختلال دو قطبی 5 درصد است.
همان‌طور که در بالا خواندید؛ ژنتیک در ابتلا به بیماری‌های روانی تأثیرگذار است؛ اما بهتر است نیمه پر و دلگرم کننده لیوان را هم ببینیم.
شاید بهتر باشد نگاهی متفاوت به احتمالات قبل بی اندازیم. به عنوان مثال، احتمال ابتلای فرد به اختلال دو قطبی 1 از 100 است. این بدان معنی است که 99 نفر قرار نیست به اختلال دو قطبی مبتلا شوند.
اگر یکی از والدین شما به اختلال دو قطبی مبتلا باشد، احتمال مبتلا نشدن شما به 90 از 100 است. این بدان معناست که احتمال ابتلا به اختلال دوقطبی برای شما بسیار کم است، حتی اگر یکی از والدین شما به این بیماری مبتلا باشد.
تحقیقات دیگر نشان می‌دهد که اختلالات مختلف سلامت روان، مانند اختلال اسکیزوفرنی، افسردگی شدید، اختلال دوقطبی و اضطراب می‌توانند در یک خانواده رایج باشند. با این حال برای دیگر اختلالات و بیماری‌های روانی، شواهد محکمی برای اثبات این مسئله وجود ندارد.
چه عواملی باعث بروز بیماری روانی در خانواده‌ها می‌شود؟
- هیچ‌کس به طور دقیق و کامل نمی‌داند که چه چیزی باعث به وجود آمدن بیماری روانی در شخصی می‌شود. یا چرا ممکن است در خانواده‌ای چندین نفر از یک بیماری روانی رنج ببرند.
- وقتی یک بیماری در خانواده از طریق ژن منتقل می‌شود، آن را «بیماری ارثی» می‌نامند.
- همان‌طور که گفته شد، احتمال ابتلا به بیماری روانی می‌تواند به شما و ژن‌های بستگان شما بستگی داشته باشد.
- به نظر می‌رسد برخی از بیماری‌های روانی می‌توانند ارثی باشد؛ اما ما کاملاً نمی‌دانیم که چرا این اتفاق می‌افتد. البته بیماری روانی ممکن است به دلایل مختلف و نه فقط ژن‌ها در اعضای خانواده منتقل شود.
به این مثال واقعی توجه کنید.
جان یک دوقلوی همسان است. این بدان معنی است که او و برادرش سام دقیقاً ژن‌های یکسانی دارند. به همین دلیل است که آنها دقیقاً شکل یکدیگر به نظر می‌رسند. جان افسردگی شدید دارد، اما برادرش سام هرگز هیچ مشکلی در سلامت روان نداشته است. اگر بیماری روانی فقط و فقط علت ژنتیکی داشته باشد، جان و سام باید هر دو درگیر افسردگی می‌بودند.
عوامل محیطی، مانند تنهایی یا یک رویداد استرس‌زا در زندگی، می‌توانند باعث ایجاد بیماری روانی شوند؛ و اگر سابقه خانوادگی بیماری روانی دارید، در این شرایط بیشتر احتمال دارد که به بیماری روانی مبتلا شوید.
اما این بدان معنا نیست که شما قطعاً به یک بیماری روانی مبتلا خواهید شد. افرادی که سابقه خانوادگی بیماری روانی ندارند نیز می‌توانند به یک بیماری روانی مبتلا شوند.
روش‌های مختلفی برای مراقبت از سلامت روان شما وجود دارد که در ادامه این صفحه توضیح داده‌شده است.
ملاحظات و مراقبت های لازم هنگام تشکیل خانواده
اگر بخواهم خانواده تشکیل دهم باید چه نکاتی را در نظر بگیرم؟
اگر به بیماری روانی مبتلا هستید و به فکر تشکیل خانواده هستید، بهتر است با یک مشاور ژنتیک حرفه‌ای صحبت کنید.
مشاوران ژنتیک مستقیماً با بیماران و خانواده‌ها کار می‌کنند. آنها می‌توانند به افرادی که دارای خویشاوندی با برخی شرایط و اختلالات خاص در خصوص سلامت (چه جسمی و چه روحی) هستند، مشاوره و اطلاعات تخصصی بدهند.
اگر می‌خواهید با یک مشاور ژنتیک صحبت کنید، باید توسط پزشک ارجاع داده شوید؛ بنابراین، شما باید ابتدا با پزشک خانواده یا روان‌پزشک خود صحبت کنید.
کاهش خطرات ابتلا به بیماری روانی
- برای کاهش خطر ابتلا به بیماری روانی چه کاری می‌توانم انجام دهم؟
بیماری روانی ممکن است ارثی باشد، اما این بدان معنا نیست که شما یا کسی از خانواده قطعاً به آن مبتلا خواهید شد.
اگر سابقه خانوادگی بیماری روانی دارید، همچنان می‌توانید به شکلی از سلامت روان خود مراقبت کنید تا به آن مبتلا نشوید. مواردی وجود دارد که می‌توانید برای مراقبت از سلامت روان خود انجام دهید.
داشتن رژیم غذایی سالم
مصرف یک رژیم غذایی سالم و متعادل برای سلامت روحی و جسمی بسیار مفید است.
غذا می‌تواند تأثیر ماندگاری بر سلامت روان داشته باشد. مغز شما برای سالم ماندن و عملکرد مناسب به مواد مغذی مختلفی نیاز دارد.
برای کمک به بهبود عملکرد ذهنی، باید سعی کنید یک رژیم غذایی متعادل و متنوع داشته باشید.
اگر برای حفظ رژیم متعادل مشکلی دارید، می‌توانید از پزشک خانواده خود کمک بگیرید.
ذهن آگاهی
ذهن آگاهی به بیشتر آگاه شدن از افکار، احساسات، بدن و دنیای اطراف شما گفته می‌شود. ذهن آگاهی می‌تواند به بهبود عملکرد ذهنی کمک کند. همچنین می‌تواند به شما کمک کند علائم استرس یا اضطراب را مشاهده کرده و با آنها بهتر کنار بیایید.
اولین قدم برای رسیدن بهتر به ذهن آگاهی این است که مکرراً به خود یادآوری کنید که توجه خود را به افکار، احساسات، بدن و دنیای اطراف خود معطوف کنید.
راه‌های دیگر برای تمرین ذهن آگاهی، این است که یک زمان مشخص از هر روز را به این اختصاص دهید که از خود و محیط اطراف خود آگاهی بیشتری داشته باشید. شما همچنین می‌توانید کارهای جدیدی را امتحان کنید تا به شما کمک کند دنیای اطراف خود را به روشی جدیدتر درک کنید. به عنوان مثال، می‌توانید مسیر جدیدی را برای رفتن به محل کارتان انتخاب کنید.
برای برخی از افراد مفید است که افکار و احساسات خود را برای کمک به رشد آگاهی خود، بیان کنند. اختصاص دادن زمانی در هر هفته برای تمرین اشکال و انواع دیگر ذهن آگاهی، مانند یوگا و مدیتیشن نیز می‌تواند بسیار مفید باشد.
ورزش منظم
ورزش منظم می‌تواند به بهبود روحیه شما کمک کند. همچنین می‌تواند به شما کمک کند تا احساس بهتری نسبت به خودتان داشته باشید، ورزش استرس را تسکین می‌دهد و به شما کمک می‌کند خواب شبانه بهتری داشته باشید.
30 دقیقه ورزش متوسط 5 بار در هفته کافی است. اگر برایتان سخت است یا وقت کافی ندارید؛ می‌توانید آن را به 2 جلسه 15 دقیقه‌ای یا حتی 3 جلسه 10 دقیقه‌ای تمرین در هفته تقسیم کنید.
ورزش سطح متوسط باید ضربان قلب شما را بالا ببرد و باعث شود شما سریع‌تر نفس بکشید. ورزش سطح متوسط شامل پیاده‌روی با سرعت بالاتر از حد معمول، شنا و دوچرخه‌سواری است.
خواب کافی
به بزرگسالان توصیه می‌شود 6 تا 9 ساعت از روز را به خواب اختصاص دهند. همچنین اختصاص زمان مشخص برای خواب بیداری نیز بسیار توصیه شده است.
مشکلات مربوط به خواب می‌توانند بر روی احساسات شما از نظر جسمی و روحی تأثیر بگذارد. از طرفی دیگر، احساسات شما از نظر جسمی و روحی نیز می‌توانند بر چگونگی خواب شما تأثیر بگذارد. اگر مرتباً در خواب مشکل دارید، باید با پزشک خانواده خود مشورت کنید.
ارتباط با دیگران
داشتن روابط خوب با افراد دیگر برای بهبود وضعیت ذهن مهم است. ارتباط با دیگران می‌تواند به شما در ایجاد احساس تعلق و ارزشمند بودن کمک کند، همچنین به شما کمک می‌کند تا در مورد احساسات خود با دیگران حرف بزنید و از حمایت عاطفی برخوردار شوید.
حمایت از دیگران
حمایت از افراد دیگر می‌تواند تأثیر مثبتی در سلامت روان و سلامتی شما داشته باشد. حتی حرکات کوچک از روی مهربانی نیز می‌توانند احساس خوبی در فرد ایجاد کنند.
شما می‌توانید با داوطلب شدن در کمک به حل یک مشکل، کمک به همسایه یا مکالمه‌ای ساده با یک دوست یا بستگان از دیگران حمایت کنید.
یادگیری یک مهارت جدید
یادگیری یک مهارت جدید می‌تواند بر سلامتی ذهنی افراد تأثیر مثبت بگذارد. این کار می‌تواند به تقویت اعتماد به نفس، کمک به شما در برقراری ارتباط با دیگران، ایجاد احساس داشتن هدف در شما کمک کند.
روش‌های مختلفی برای به ارمغان آوردن امر یادگیری به زندگی شما وجود دارد. شما می‌توانید یاد بگیرید که چگونه غذای جدیدی را بپزید، یک سرگرمی جدید مانند نقاشی را امتحان کنید یا یاد بگیرید چگونه کاری عملی مانند تعویض لاستیک اتومبیل را انجام دهید.
کاهش استرس
تا حد امکان سعی کنید استرس نداشته باشید. بسیاری از اتفاقات کوچک و بزرگ در زندگی هر شخصی هستند که می‌توانند باعث ایجاد استرس و اضطراب شوند و در نتیجه بر سلامت روان آن فرد تأثیر بگذارد. گاهی اوقات نمی‌توان از استرس جلوگیری کرد؛ اما شاید بتوان از روش‌های مقابله‌ای برای کاهش اثرات استرس استفاده کرد.
قطع مصرف مواد مخدر و الکل
استفاده از الکل یا مواد مخدر می‌تواند در برخی افراد بیماری روانی ایجاد کند. طبق تجربیات برخی از افراد، استفاده از مواد مخدر و الکل باعث می‌شود افراد نتوانند ناراحتی خود را از بین ببرند و فقط بیشتر و بیشتر در آن غرق می‌شوند.
قطع مصرف و روی آوردن به شیوه‌های صحیح درمان و پیشگیری، سلامت روان شما را کاملاً تضمین خواهد کرد.
