سرانجام مذاکرات جمهوری اسلامی ایران و آمریکا در شکل غیرمستقیم آغاز شد اما برخی گمانه زنی های رسانه ای درباره آینده آن همچنان ادامه دارد. این دور از مذاکرات روز شنبه ۲۳ فروردین در مسقط عمان با هدایت عباس عراقچی وزیر امور خارجه ایران، همراهی مجید تخت روانچی، کاظم غریب آبادی و اسماعیل بقایی و در سوی دیگر استیو ویتکاف فرستاده ویژه دونالد ترامپ در امور خاورمیانه برگزار شد.
دونالد ترامپ در مصاحبه‌ای با شبکه تلویزیونی فاکس بیزنس در هفدهم اسفند۱۴۰۳ خبر داد که نامه‌ای برای رهبرمعظم انقلاب ارسال کرده است، از همان روز گمانه‌زنی‌ها در مورد روابط ایران و آمریکا در دوره جدید ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ آغاز شد. هرچند فرآیند رسیدن نامه به ایران و پاسخ تهران به این نامه بسیار طولانی شد و نهایتاً در تعطیلات نوروز ایران پاسخ خود را به نامه ترامپ از طریق عمان ارسال کرد، اما در نهایت جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به نامه ترامپ، مذاکرات غیرمستقیم به میزبانی مسقط پایتخت عمان را پذیرفت.
مسقط در گذشته نیز بارها میزبانی از مذاکرات مستقیم یا غیرمستقیم ایران و آمریکا را بر عهده داشته است. در دوره ریاست جمهوری باراک اوباما و در سال ۱۳۹۰، مسقط میزبان مذاکرات محرمانه مستقیم میان مقام‌های وزارت امور خارجه ایران و مقام‌های وزارت خارجه آمریکا بود. این مذاکرات محرمانه نهایتاً به فرآیندی منجر شد که در دوره ریاست‌جمهوری حسن روحانی به مذاکرات منتهی به برجام انجامید. عمان بعد از خروج آمریکا از برجام و در دوره ریاست‌جمهوری جو بایدن نیز چندین بار میزبان مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا بود.
موضوع مذاکرات ایران و آمریکا سالهاست به بخش مهمی از تحلیل های رسانه ای در داخل و خارج از ایران تبدیل شده است؛ به نحوی که حتی علاوه بر مقامات غیررسمی، مقام های رسمی بسیاری از کشورها به موضوع مذاکره میان ایران و آمریکا واکنش نشان می دهند.
مسعود پزشکیان روز چهارشنبه ۲۰ فروردین۱۴۰۴، در آیین بزرگداشت روز ملی فناوری هسته‌ای گفت: روز شنبه دکتر عراقچی در راستای اجرای تدابیر و سیاست های نظام در عمان با آمریکا وارد گفتگوی غیرمستقیم خواهد شد. موضع جمهوری اسلامی ایران در خصوص مسائل کلان، همان است که رهبری معظم بارها با صراحت بیان کرده‌اند؛ موضعی روشن، مستحکم و غیرقابل تردید و در سایر موضوعات نیز که امکان تعامل وجود دارد، گفت‌وگوها شکل خواهد گرفت.
سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران پیش از ترک مسقط در گفت و گو با خبرنگاران، با سازنده خواندن فضای نخستین مرحله مذاکرات با آمریکایی ها، گفت: قرار است شنبه آینده نیز در همین سطح گفتگوها برگزار شود.
وزیر امور خارجه درباره امکان رسیدن به جدول زمانی هم گفت: امروز فضای جلسه به گونه‌ای بود که این ادامه و استمرار را در حقیقت تضمین می‌کرد و نشان می‌داد. در جلسه بعدی که شنبه آینده برگزار می‌شود، سعی می‌کنیم وارد دستورکار مذاکرات شویم که طبعا در کنار خود جدول زمانی هم خواهدداشت.
پیش از این، دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا در نخستین اظهارنظر پس از نخستین دور گفت‌وگوهای غیرمستقیم میان تهران - واشنگتن در مسقط عمان اعلام کرد: گفت‌وگوها با ایران خوب پیش می‌رود.
رئیس جمهوری آمریکا شنبه شب به وقت محلی در گفتگو با خبرنگاران در هواپیمای ایر فورس وان، هواپیمای ریاست جمهوری آمریکا درباره مذاکرات عمان، در عین حال بر اهمیت اتمام مذاکرات و رسیدن به نتیجه تاکید کرد و گفت که به همین دلیل دوست ندارد اکنون درباره آن صحبت کند.
کاخ سفید نیز در بیانیه‌ای درباره گفت‌وگوهای تهران - واشنگتن به ریاست سید عباس عراقچی وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران و استیو ویتکاف نماینده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه در مسقط با قدردانی از کشور عمان اعلام کرد: گفت‌وگوها با ایران بسیار مثبت و سازنده بود.
مذاکرات مسقط درحالی برگزار شد که پیش تر از سوی رئیس جمهوری آمریکا عنوان شده بود که این مذاکرات به صورت مستقیم برگزار می شود، همچنین روزنامه وال استریت ژورنال به نقل از مقام‌های این کشور گزارش داد که ایالات متحده برای انجام مذاکرات مستقیم هسته‌ای به ایران فشار می‌آورد. اما در نهایت مذاکرات مسقط به صورت غیرمستقیم میان عراقچی و ویتکاف برگزار شد.
آمریکایی ها به ویژه ترامپ پیش تر باوجود تاکید بر دیپلماسی در مسیری دیگر و پرمتناقض از گزینه نظامی نیز سخن به میان می آوردند که با واکنش های منفی بسیاری مواجه شد.
دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا روز یکشنبه ۱۰ فروردین در گفت‌وگو با شبکه «ان‌بی‌سی‌نیوز» با لحنی تهدیدآمیز علیه ایران مدعی شد: «اگر با ایران به توافق نرسیم و ضمانتی برای عدم ساخت سلاح هسته‌ای توسط ایران دریافت نکنیم، این کشور بمباران خواهد شد.»
این اظهارات ترامپ درحالی به صورت بی سابقه بیان شد که امیرسعید ایروانی نماینده ایران در سازمان ملل متحد ۱۲ فروردین در نامه‌ای به شورای امنیت تأکید کرد که این شورا نباید در برابر اظهارات بی‌پروا و خصمانه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا سکوت کند. وی از شورای امنیت خواست: تهدیدات ترامپ را به عنوان نقض قوانین بین‌المللی محکوم کند و تأکید کرد: رئیس‌جمهور آمریکا از زمان روی کار آمدن، تمامی اصول و عرف‌های بین‌المللی را زیر پا گذاشته است.
موضوع مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا درحالی به مرکز توجه رسانه ای در کشور و رسانه های جهان تبدیل شده است که به نظر می رسد، همانطور که بسیاری از مقامات ارشد نظام مطرح کرده اند، مذاکرات غیرمستقیم مقدمه ای برای آشنایی با مطالبات و امتیازات طرف مقابل است. همچنین مذاکرات غیرمستقیم را می توان سنجه و شاقولی برای راستی آزمایی تعهد و عملگرایی طرف مقابل و اعتقاد واقعی به مذاکره برای حل و فصل مسایل و مشکلات مورد ارزیابی قرار داد.
در این میان همانطور که رهبر معظم انقلاب نیز پیش تر فرموده اند: «در مذاکره باید انسان مطمئن باشد که طرف مقابل به آنچه متعهّد شد عمل خواهد کرد. وقتی میدانیم عمل نمیکند، چه مذاکره‌ای؟ بنابراین، دعوت به مذاکره و اظهار مذاکره فریب افکار عمومی است.»(۲۲/۱۲/۱۴۰۳) این موضعی است که اخیراً رهبر انقلاب اسلامی در دیدار رمضانی دانشجویان، در ارتباط با مباحث مربوط به مذاکره مجدد با دولت ایالات متحده آمریکا، مطرح کرده‌اند.
همچنین مسعود پزشکیان نیز روز شنبه ۱۶ فروردین ۱۴۰۳ در دیدار عیدانه با جمعی از مردم، مسئولان و نمایندگان مجلس تاکید کرد که جمهوری اسلامی ایران خواهان گفت‌وگو از موضع برابر است؛ نه این که از یک سو ایران را تهدید کنند و از سوی دیگر بخواهند مذاکره کنند. اگر خواهان مذاکره هستید دیگر تهدید برای چیست؟ آمریکا امروز نه تنها ایران، که جهان را تحقیر می‌کند و این رفتار با درخواست مذاکره تناقض دارد. ما اگر در داخل دعوا نکنیم، توطئه‌های خارجی کارساز نخواهد.
درنهایت، درحالی مذاکرات میان آمریکا و ایران شنبه آینده در مسقط پایتخت عمان ادامه خواهد یافت که به نظر می رسد جمهوری اسلامی ایران در دور نخست مذاکرات تلاش کرد تا با بهره گیری از مذاکرات غیرمستقیم در چارچوب اصول عزت، حکمت و مصلحت گام برداشته و مسیر اعتمادسنجی از جدیت و تعهد دولت آمریکا را در مذاکره مورد ارزیابی قرار دهد. اما در نهایت توپ در زمین آمریکاست و دولت ترامپ باید تصمیم بگیرد که با رفع تحریم ها، حقوق ملت ایران را در استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای به رسمیت بشناسد.
اسماعیل بقائی سخنگوی وزارت خارجه شب گذشته (دوشنبه شب) در پاسخ به پرسش ایرنا درباره محل برگزاری دور دوم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا از میزبانی دوباره مسقط برای این دور از گفت و گوها خبر داد.
انتهای پیام/
