به گزارش گروه اجتماعی یکتاپرس، دریای خزر یا کاسپین با وسعت ۶۰۰ هزار و ۳۸۴ کیلومتر مربع به عنوان بزرگترین دریاچه جهان محسوب می شود و امروزه کشورهای ایران، روسیه، جمهوری آذربایجان، جمهوری های ترکمنستان و قزاقستان از مواهب این دریاچه بزرگ بهره می برند.
امروزه این موهبت الهی با کوهی از مشکلات همچون تغییر اقلیم، ساخت و سازهای بی رویه، نوسانات تراز آب، ورود انواع آلودگی های نفتی، صنعتی و شهری و حجم زیاد شیرابه و پسماند مواجه است که حیات آن را تهدید می کند. در میان این عوامل کاهش آب دریای خزر فاجعه ای مصیبت بار تلقی می شود که می تواند حیات 400 گونه آبزی این دریاچه را به مخاطره بیندازد و کشورهای ذی نفع از این دریاچه را دچار مشکلات اقتصادی و محیط زیستی کند؛ تغییرات اقلیم و نوسانات آب دریای خزر می تواند اثرات گسترده ای بر جمعیت، اقتصاد، توسعه منطقه، فعالیت های کشاورزی، واحدهای صنعتی، تصفیه فاضلاب، آب شیرین کن ها ، خطوط ارتباطی و واحدهای مسکونی مستقر در منطقه داشته باشد.
طبق پژوهش جمعی از دانشمندان آلمانی و هلندی که مقاله شان در دسامبر ۲۰۲۰ در نشریه نیچر به چاپ رسیده است، سطح آب دریای خزر تا پایان قرن 21 بین 9 تا 18 متر کاهش می یابد. پیش بینی می شود اگر تا پایان قرن 21 سطح تراز آب دریای خزر 9 متر کاهش پیدا کند 23 درصد از سطح دریای خزر را از دست دهیم و اگر این کاهش به ۱۸ متر برسد بیش از ۳۴ درصد از سطح تراز آب خزر را از دست برود. این امر می تواند حیات بسیاری از پرندگان و آبزیان دریای خزر مانند فک های خزر را که معمولا در فصول مختلف سال به شمال و جنوب مهاجرت می کنند به خطر بیندازد.
همچنین وقوع چنین رخدادی می تواند تاثیر زیادی بر محیط زیست، ژئوپلتیک، اقتصاد، سیاست و مباحث اجتماعی کشورهای منطقه بگذارد.
پیش از این دانشمندان روس پیش بینی کرده بودند که گرمایش زمین سبب کاهش سطح تراز آب دریای خزر می شود اما پیش بینی که اکنون دانشمندان هلندی و آلمانی انجام داده اند نشان می دهد که سرعت کاهش سطح تراز آب دریای خزر بسیار بیشتر از زمانی خواهد بود که دانشمندان روسی پیش بینی کرده اند.
با کاهش سطح آب چه کشورهایی متضرر می شوند؟
قطعا در چنین شرایطی کشورهایی مانند ترکمنستان و روسیه و حتی برخی مناطق قزاقستان که بستر ناحیه کم ژرفای دریایی و منطقه خشک ساحلی آنها از شیب بسیار ملایمی برخوردار است، بیشترین آسیب را خواهند دید اما در کشورهایی مانند ایران و جمهوری آذربایجان که شیب نسبتا تندی در بخش خشک و کم ژرفای خود دارند، میزان آسیب پذیریشان کمتر خواهد بود اما با تمام این اوصاف اقتصاد دریایی و محیط زیست ایران نیز می تواند با کاهش سطح تراز آب دریای خزر تحت شعاع قرار گیرد و با مشکلات مدیدی مواجه شود. به عنوان مثال کاهش تراز آب دریای خزر در چند سال گذشته موجب خشک شدن خلیج گرگان و وارد شدن آسیب به حوزه شیلات، افزایش آلودگی و افزایش غلظت آب این دریا شده است.
متاسفانه باید اظهار کرد که هم اکنون برخی سواحل شمالی کشور مانند منطقه ساحلی مشرف در استان گلستان و بخش شرقی استان مازندران که شامل شبه جزیره میانکاله و خلیج گرگان می شود از شیب بسیار کمی دارند که در مقابل چنین رویداد بسیار آسیب پذیر هستند.
به گفته همایون خوشروان، مجری طرح بین‌المللی اثر نوسانات دریای خزر بر محیط زیست مناطق ساحلی، دریای خزر منبع غذایی بسیار مهمی برای کشورهای حاشیه محسوب می شود از اینرو در صورت از بین رفتن این منبع غذایی، تحت تاثیر مشکلات زیادی قرار خواهیم گرفت. این اتفاق در دهه ۸۰ میلادی برای دریاچه آرال رخ داد و این امر به نوبه خود فقر و قحطی را در منطقه ایجاد کرد و باعث شد که بیماری های بسیار زیادی در آن منطقه اتفاق بیفتد. از سوی دیگر نرخ مرگ و میر میان کودکان افزایش یافت و مهاجرت های وسیعی را با خود به همراه آورد بنابراین کاهش تراز آب دریای خزر می تواند دوباره حادثه دیگری را به لحاظ زیست محیطی در این منطقه رقم بزند.
وی افزود: از سوی دیگر کاهش سطح تراز آب دریای خزر اثرات اقتصادی زیادی دارد. این امر باعث می شود که ترددهای دریایی دچار چالش شود. اکنون ما از طریق آبراهه بین ولگا، دریای بالتیک و ولگا دُن با دریای آزوف در ارتباط هستیم و حجم زیادی از کالا را با سایر کشورهای دنیا تبادل می کنیم. اگر این منطقه خشک شود، دیگر این فرصت از بین خواهد رفت.
وی خاطرنشان کرد: با وقوع این حوادث حتی بنادر بندر انزلی، امیرآباد، نوشهر، آستارا و فریدونکنار ایران نیز ظرفیت باربری خود را از دست می دهند و دیگر هیچ کشتی نمی تواند در کنار اسکله این بنادر پهلو بگیرند و در نهایت ارزش اقتصادی این بنادر به طور کامل از بین خواهد رفت.
گزارش: فرزانه صدقی
انتهای پیام/