به گزارش گروه فرهنگی یکتا پرس، مرند یکی از شهرهای استان آذربایجان شرقی و مرکز شهرستان مرند است. این شهرستان با 228٬000 نفر جمعیت در سال ۱۳90 خورشیدی، دومین شهرستان پرجمعیت و بزرگ استان آذربایجان شرقی، پس از شهرستان تبریز محسوب می‌گردد. شهر مرند با مساحتی بیش از ۲۰ کیلومتر مربع، در ۶۵ کیلومتری شمال غرب تبریز، واقع شده‌است. شهرداری مرند به عنوان اولین شهرداری الکترونیک در کشور معرفی شده‌است.
شهر زیبا و تاریخی مرند، پس از شهرهای تبریز و مراغه، سومین شهر پرجمعیت شناخته می‌شود. پس از کاوش‌های انجام شده بر تپه‌های باستانی «گرگر»، متوجه شده‌اند ظروف سفالی و وسایل کشف شده، متعلق به هزاره پنجم پیش از میلاد مسیح است.
یر اساس اسناد اورارتویی، سابقهٔ شهرنشینی در مرند تا اواسط هزارهٔ سوم قبل از میلاد می‌رسد، در حالی که در تپه‌های باستانی «گرگر»، ظروف سفالی و ابزارهایی از هزارهٔ پنجم قبل از میلاد دیده شده‌است. همچنین در تپهٔ خاکستری (قلعهٔ مرند) نیز آثاری از هزارهٔ چهارم قبل از میلاد به دست آمده‌است. «ولادیمیر مینورسکی» با استفاده از نظر باستان‌شناسان، این قلعهٔ خاکی فروریخته را از سلسله قلاع خاکی اورارتویی می‌داند.
آن‌چه از مدارک و نظرات باستان‌شناسان و مورخین به دست می‌آید، این است که شهر مرند در روزگار پادشاهی مادها از رونق بسیاری برخوردار بوده و به دلیل اهمیت خاصی که در ایالت آزربایجان داشته، همواره مورد توجه حکومت مرکزی بوده‌است. همچنین در دایرةالمعارف اسلامی آمده‌است که مرند مرکز حکومت اقوامی مهم در دورهٔ «کلده» و «آشور» بوده‌است.
پس از اسلام آن‌چه که از مدارک تاریخی بر می‌آید، فتح آذربایجان به دست اعراب در سال‌های ۱۸ تا ۲۲ هجری قمری صورت گرفته‌است، اما مورخین اسلامی از مرند برای نخستین بار در سال ۱۶۰ هجری نام برده‌اند. بنا به نوشتهٔ بلاذری، مرند در هنگام فتح آذربایجان، قریهٔ کوچکی بود که «ابوالبیعت حلبس» به آبادی آن‌جا همت گماشت و پس از او پسرش محمد در سال ۲۰۰ هجری، حاکم مرند شد و برای توسعهٔ شهر کوشش بسیار کرد. این مرد فرهنگ دوست، دلیر و شجاع بود و بنا به نوشتهٔ طبری، او شعرهایی به زبان فارسی آذری داشته که در آذربایجان معروف بوده‌است.در روزگار قیام بابک خرمدین به سال ۲۰۱ هجری، شهر مرند سال‌ها یکی از مناطق تحت نفوذ وی بوده‌است. چند سلسلهٔ مهم و محلی در این زمان بر مرند حکومت می‌رانده‌اند که از جملهٔ آنها «سالاریان»، «روادیان» و «شدادیان» را می‌توان نام برد. در اواخر قرن چهارم هجری، در کتاب‌های «حدودالعالم» و «صورةالارض»، از مرند به عنوان شهری آباد یاد شده‌است و ابوعبدالله مقدسی نیز مرند را شهری مستحکم نامیده و حمدالله مستوفی در نزهةالقلوب نوشته‌است: «مرند شهر بزرگی است که دور بارویش ۸۰۰ گام است و باغ‌های پرمیوه دارد. بالاخره شاردن، سیاح فرانسوی می‌نویسد: «مرند شهر خوبی است و دارای ۲۵۰۰ باب خانه و باغچه میباشد و بوستان‌هایش بیش‌تر از عمارت و آبادی است».
یکی از آثار تاریخی و بسیار قدیمی در شهرستان مرند، بنایی است آجری و متعلق به دوران حکومت مغول‌ها، که به «قلعه هلاکو» شهرت دارد. مردم محلی این اثر تاریخی را با نام «کاخ هلاکو» می‌شناسند که در دشت بسیار وسیعی به نام «دشت هلاکو» یا «الاکی» قرار دارد.
«مسجد پیربالا» یا «مسجد بازار» یکی دیگر از بناهای مهم در شهر تاریخی مرند است که گفته می‌شود پس از طوفان نوح مدفن همسر حضرت نوح بوده است. ساختمان کنونی مسجد در سال ۱۲۶۸ هجری قمری روی بقعه همسر حضرت نوح ساخته شده و تا به امروز تعمیرات و بازسازی‌های متعددی را به خود دیده است.
این کاروانسرا که به جهت واقع شدن در نزدیکی مرند به این نام موسوم گشته‌است. قطعاً در اصل نام دیگری داشته‌است کاروانسرای مذکور در ۲۳ کیلومتری مرند و در سر راه جلفا و در دشت الکی واقع شده‌است تاریخ بنای این کاروانسرا (به سال ۷۳۱ هجری قمری و عهد ابوسعید بهادرخان) نسبت داده شده‌است فعلاً جز تلی خاک آثاری از آن باقی نمانده‌است این کاروانسرا (یکی از باشکوهترین بناهای زمان خود بوده و شاید هم قلعه یا مقر حکومتی شخص با نفوذی بوده‌است گروهی به جهت نزدیکی نام محل به نام هلاکوه ایلخان مغول ساختمان این بنا را به هلاکو نسبت می‌دهند چرا که الکی گاهی هلاکو خوانده می‌شود.
تا چندین سال پیش سردر کاروانسرا که طاق روی آن خراب شده بود نمایان بود که ارتفاع آن به ۹ متر می‌رسید. صفحة خارجی آن از نیم ستون زاویه کتیبه‌ای به عرض ۲۵ سانتی متر شروع می‌شده که به حروف کوفی نوشته شده بود این حروف از سفال بدون لعاب در زمینة کاشی آبی روشن نوشته شده بود.
«آتشکده مانداگارنا» یکی از چهار آتشکده‌ای است که در بخش باستانی شهرستان مرند قرار دارد. جالب است بدانید که پس از پیروزی سپاهیان اسلام در این منطقه، اکثر آتشکده‌ها از بین رفته است.
در فاصله ۱۳ کیلومتری از شهرستان مرند در مسیر مرند به تبریز و درون روستایی به نام «یام» یا «پیام»، می‌توان یکی از جاهای دیدنی آذربایجان شرقی را مشاهده کرد که به «کاروانسرای شاه عباسی پیام مرند» شهرت یافته است. پس از کاوش‌های انجام‌شده بر تپه‌های باستانی «گرگر» مشخص شد که ظروف سفالی و وسایل کشف‌شده، متعلق به هزاره پنجم پیش از میلاد مسیح است.
میزان متوسط بارندگی در مناطق مختلف شهرستان متفاوت بوده و بین ۲۲۰ میلی متر در منطقه هرزندات و یکانات و ۳۷۳ میلی متر بارندگی در حومه مرند و پیام در سال با پراکنشهای متوسط در نوسان میباشد. در چند سال اخیر این شهرستان به جهت عدم بارندگی نزولات آسمانی دچار خشکسالی شده و خسارات فراوانی را متحمل گشته‌است. جریانهای هوائی مختلف بر روی اقلیم این شهرستان تاثیرات متفاوت و متغیری را می‌گذراند که در نگاه اصلی در فصل گرم (از اوایل اردیبهشت تا اوائل مهر) و سرد (از اوائل مهر تا اواخر فروردین) زیانزد مردم محروم و زحمتکش منطقه میباشد.
بطور کلی در این شهرستان حداقل درجه حرارت مطلق ۲۲-درجه سانتیگراد و حداکثر آن ۳۷ درجه سانتیگراد بوده و تعداد روزهای یخبندان از ۱۰۹ روز تجاوز نمی‌کند. وجود آب و هوای معتدل سرد و همچنین نامناسب بودن بارش سبب گردیده که پوشش گیاهی از آب و هوای مرند تابعیت نماید. بدین معنی که اگر بارش و میزان نزولات هوا متناسب باشد پوشش گیاهی بهتر رشد کرده و در غیر این صورت وضع پوشش گیاهی مطلوب نخواهدبود.
پوشش گیاهی خاص منطقه استپی مرند انواع گونها و خارها میباشد ولی عمده ترین پوشش گیاهی، علوفه‌هایی هستند که اغنام و احشام از آنها استفاده می‌نمایند باید گفت در میان این پوشش گیاهی، گیاهان داروئی نظیر کاکوتی، پونه، اوغلان اوتی، ختمی کوهی، قازایاقی، پنیرک، قال قان، اوشقون(ریواس) پیاز کوهی و دهها گیاه دارودی دیگر که همه از نظر طبی حائز اهمیت می‌باشند.
وجود آب‌های سطح الارضی، رودها، چشمه‌ها و قنوات، آب‌های تحت الارضی به کشاورزی جایگاه خاصی بخشیده ولی با این ویژگی هنوز دشت‌های مرند، هرزندات با مشکل کم آبی مواجه هستند عمده مصرف آب در شهرستان مرند در بخش کشاورزی متمرکز گردیده‌است که حدود ۹۰ درصد این مصرف از آب‌های زیرزمینی با حدود ۷۵۰ حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق تامین می‌گردد. حجم آب مصرفی شهرستان در قسمت آب‌های زیرزمینی حدود ۲۵۰ میلیون مترمکعب تخمین زده می‌شود رودخانه‌های مهم شهرستان عبارتند از: زیلبرچای، زنوزچای، قره چای.
انتهای پیام/