گروه فرهنگ و هنر یکتاپرس،آنچه در روزهای ۲۵ و ۲۶ آوریل ۱۹۸۶ در رآکتور شمارۀ 4 نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل رخ داد تاریخ آن منطقه را برای همیشه دگرگون کرد. هنگامی که این رآکتور برای انجام آزمایشی غیرفعال شد و کندکننده‌های نوترون از آن خارج شدند، رآکتور از کنترل خارج شد و انفجاری رخ داد که باعث پراکنده شدن مواد رادیواکتیو در سراسر گیتی و غیرقابل سکونت شدن بسیاری مناطق همجوار با این نیروگاه شد.
در عرض چند ساعت نشانه‌های دریافت تشعشع رادیواکتیو در تعداد زیادی از کارکنان تأسیسات بروز کرد. عدۀ افرادی که در بیمارستانها بستری شدند، تا ساعت 6 صبح 26 آوریل به ۱۰۸ و تا پایان همان روز به ۱۳۲ نفر رسید. پس از انفجار، ابتدا محیط اطراف تأسیسات به امواج رادیواکتیو آلوده شد و به تدریج، ابرهای آلوده به نواحی دورتر سرکشیدند و بارش باران سبب شد که بخش‌های وسیعی از اروپا به مواد رادیواکتیو آلوده شود. در اثر انفجار در رآکتور شمارۀ 4 تأسیسات اتمی چرنوبیل، مواد رادیواکتیو برای ساخت حدود 100 بمب اتمی آزاد شد.
در آن سال مقاماتِ وقت اتحاد شوروی، پخش هرگونه خبری را در مورد این فاجعه به شدت ممنوع کردند. بیانیۀ رسمی دولت شوروی چند خط بیشتر نبود: «حادثه‌ای در مجتمع هسته‌ای چرنوبیل اتفاق افتاده و یکی از رآکتورهای اتمی صدمه دیده است. اقدامات لازم برای از بین بردن اثرات حادثه انجام شده است. به قربانیان حادثه کمک شده و یک کمیسیون دولتی تعیین شده است». ولی واقعیت این بود که واژۀ «صدمه» بیانگر وخامت سانحۀ اتمی نبود که در آن هستۀ مرکزی رآکتور اتمی ذوب شده بود، قسمت گرافیت آن در آتش می‌سوخت و ستون مواد رادیواکتیو آن هزاران متر به آسمان می‌رفت.
بیانیۀ رسمی مقامات شوروی فقط برای شمار کمی از افراد خارج از کشور قابل استناد بود، درحالی‌که مردم این کشور که بیش از همه در معرض تشعشعات اتمی بودند، در مورد حادثه چیزی نمی‌دانستند. البته این بیانیه زمانی صادر شد که دیپلمات‌های سوئدی اذعان کردند درصدد «اعلام خطر رسمی» به مقامات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هستند، چرا که 2 روز پس از حادثه، ذرات رادیواکتیو حتی در سوئد هم کشف شد، ولی مقامات شوروی در ابتدا از قبول این که یک حادثۀ غیرعادی اتمی در آن کشور اتفاق افتاده است امتناع کردند.
از نظر زیان‌های مالی و انسانی، حادثۀ چرنوبیل بدترین حادثۀ نیروگاه‌های هسته‌ای در جهان به شمار می‌آید. در اثر آن نزدیک به 5 میلیون نفر آسیب دیدند، حدود 5 هزار مرکز مسکونی در بلاروس، اوکرائین و فدراسیون روسیه با ذرات رادیواکتیو آلوده شدند که از این میان، ۲۲۱۸ شهر و روستا با جمعیت حدود ۲/۴ میلیون نفر در محدودۀ اوکرائین قرار داشتند.
درشوروی، اشخاصی که بیش از همه در معرض تشعشعات هسته‌ای قرار گرفته بودند کمتر از همه در مورد حادثه اطلاع داشتند. برای نمونه، مردم در شهر «پریپیات» که برای زندگی کارکنان چرنوبیل و خانوادههایشان در 2 کیلومتری آن مجتمع ساخته شده بود، به زندگی عادی خود ادامه می‌دادند. این شهر ۳۶ ساعت پس از وقوع حادثه تخلیه شد و تخلیۀ ساکنان روستاهای مجاور نیز هفته‌ها به طول انجامید.
کتاب «زمزمه های چرنوبیل» اثر سویتلانا آلکسیویچ به شیوۀ مستندنگاری و مصاحبه با بازماندگان این حادثه، به شرح این ماجرا پرداخته است. این کتاب که در سال 1997 منتشر شد بر مبنای گفتگو با شاهدان فاجعۀ اتمی چرنوبیل است.
در ادامۀ عنوان این کتاب نوشته شده «مستنداتی برای آینده» که همزمان نشاندهندۀ دو فاجعه است: یکی فاجعۀ تکنولوژیکی و دیگری فاجعۀ سوسیالیسم که در نتیجۀ آن قارۀ عظیم سوسیالیستی به زیر آب رفت. نویسنده این اثر در سال 2015 به دلیل «آثار چند صدایی و خاطرات رنج و شجاعت زمان ما» موفق به دریافت جایزۀ نوبل ادبی شد. او اولین برندۀ جایزۀ نوبل در جمهوری بلاروس و نیز اولین نویسندۀ روسزبان است که از سال 1987 موفق به دریافت این جایزۀ بزرگ ادبی شد و این اولین باری بود که در 50 سال گذشته یک روزنامهنگار برای ادبیات مستند در تاریخ اهدای جایزۀ ادبی نوبل، موفق به دریافت این جایزه شده است.
خانم آلکسیویچ طی بیش از 10 سال با بیش از 500 شاهد این فاجعه، از جمله آتشنشانان، مهارکنندگان، سیاستمداران، پزشکان، فیزیکدانان و برخی دیگر از شهروندان مصاحبه کرد. این کتاب شرح غمانگیز حالاتِ روحی و شخصی افرادی است که تحت تأثیر فاجعۀ اتمی چرنوبیل قرار گرفتند.
کتاب«زمزمه‌های چرنوبیل»به قلم سویتلانا آلکسویچ نوشته شده و ترجمه آن در سال 1395توسط شهرام همت زاده انجام گرفته است و این روزها چاپ جدید آن را پشت ویترین های کتابفروشی ها می توان دید.
این کتاب ارزشمند ناداستان(مستند نگاری)توسط نشر نیستان به چاپ رسیده است.
انتهای پیام/