یکتاپرس؛در آخر هفته گذشته، با حضور رؤسای جمهور آذربایجان و ارمنستان توافقی در کاخ سفید امضاء شد که به مدت طولانی در کانون بحث‌های منطقه‌ای قرار گرفت. این توافق‌نامه به آذربایجان دسترسی مستقیم به نخجوان داده می‌شود و ارمنستان نیز بخشی از مسیر ترانزیتی و گذرگاه خود را واگذار می‌کند.
وزارت امور خارجه ایران در بیانیه‌ای تاکید کرد: ایران با دقت روندهای جاری در منطقه قفقاز جنوبی را دنبال می‌کند و با هر دو کشور همسایه، جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان، در خصوص این تحولات در ارتباط است.
«دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا هنگام امضای این توافق‌نامه در حضور «نیکول پاشینیان» نخست‌وزیر ارمنستان و «الهام علی‌اف» رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان اظهار کرد: این اعلامیه که «مسیر ترامپ برای صلح و رفاه بین‌المللی» نامیده می‌شود، یک منطقه ترانزیتی ویژه است که به آذربایجان اجازه می‌دهد به خاک خود در نخجوان دسترسی کامل داشته باشد. ارمنستان همچنین در حال ایجاد یک همکاری انحصاری با ایالات متحده برای توسعه این گذرگاه است که می‌تواند تا ۹۹ سال ادامه یابد.»
رئیس‌جمهور آمریکا گفت: «آنها (ارمنستان و آذربایجان) به مدت ۳۵ سال با هم جنگ کرده‌اند، اما هم‌اکنون با هم دوست هستند و دو کشور متعهد می‌شوند که برای همیشه تمام جنگ‌ها را متوقف، تجارت را آزاد کنند و به تمامیت ارضی یکدیگر احترام بگذارند.
ایجاد کریدور ادعایی «زنگزور» یا آنگونه که در توافق آمده، «مسیر ترامپ» از مهم‌ترین بخش‌های این توافق است این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران همواره با ایجاد چنین کریدوری که تمامیت ارضی کشورهای منطقه و همچنین مسدود شدن مسیرهای ترانزیتی را به دنبال داشته باشد، مخالفت کرده است.
در عین حال «علی‌اکبر ولایتی» مشاور مقام معظم رهبری نیز در این باره در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: بار دیگر برخی حکومت های مدعی و بی‌اعتنا به مصالح خود و منطقه، موضوع دالان زنگزور را مطرح کردند و برای پیشبرد اهداف نامشروع در قفقاز جنوبی به هر دری می‌زنند. اما یادآور می‌شوم هر حکومتی در منطقه یا خارج از آن بخواهد تجربه شکست خورده قبلی را تکرار کند با برخورد محکم ایران روبرو خواهد شد.
«رحمان قهرمان‌پور» در گفت‌وگو با رسانه ایسنا گفت: به نظر می‌رسد چین، روسیه، آمریکا، ارمنستان، آذربایجان و ترکیه بر سر ایجاد کریدوری که «میانی» نامیده می‌شود به نوعی اتفاق نظر دارند و گشوده شدن راه‌های مواصلاتی یا جاده ترامپ و کریدور زنگزور هم بخشی از کریدور میانی است که قرار است چین را به آسیای مرکزی و قفقاز و دریای سیاه و اروپا وصل کند. چین طرفدار این کریدور است چون مسیر انتقال کالا را کوتاه می‌کند، اروپا هم موافق است چون در یک سال گذشته ۲ بار با پنج کشور آسیای مرکزی دیدار داشته و خواستار سرمایه‌گذاری بیشتر در آسیای مرکزی شده است، چون برای انتقال انرژی شدیدا به این کریدور نیاز دارد و از طرفی اروپا به انرژی آذربایجان نیاز دارد. روسیه هم با وجود اینکه این روندهای قفقاز جنوبی به ضررش است، اما به راه تنفسی نیاز دارد تا تحریم‌های اروپا را دور بزند و گشوده شدن راه‌های مواصلاتی راهی است تا روسیه از مسیر زمینی بخشی از تحریم‌ها را دور بزند.
وی ادامه داد: همچنین ترکیه هم از این کریدور و صلح استقبال می‌کند به ۲ دلیل؛ چون در آن کریدور میانی ترکیه را به هاب مهم حمل و نقل منطقه‌ای می‌تواند تبدیل کند؛ از دریای سیاه به مدیترانه تا جنوب اروپا. ترکیه پروژه بلندپروازنه‌ای را به موازت تنگه بسفر شروع کرده که شامل محدودیت‌های پیمان مونترال نباشد و کامل در کنترلش باشد یعنی اگر قرار باشد مسیر کریدور میانی باز شود و کالاها وارد دریای سیاه شوند و از آنجا به جنوب اروپا بروند، حتما سهم ترکیه از این راه مواصلاتی زیاد خواهد بود.
این کارشناس مسائل بین‌الملل و منطقه تصریح کرد: این توافق صلح به این معناست که آمریکا، ترکیه را برای باز کردن مرزهای خودش با ارمنستان و عادی‌سازی روابط با این کشور تحت فشار قرار می‌دهد. ارمنستان به مسیر زمینی با ترکیه هم متقابلا برای تعامل با اروپا نیاز دارد.
قهرمان‌پور درباره نگاه و رویکرد آمریکا به موضوع توافق ارمنستان و آذربایجان تصریح کرد: به نظرم آمریکا این بار در لحظه حساس و جایی که میوه رسیده بود، میوه را چید. با اینکه آمریکا در مذکرات چند سال گذشته بر سر صلح ارمنستان و آذربایجان نقش فعال آن چنانی نداشت، اما در نهایت توانست وارد صحنه شود و با ابتکار عملی که مورد توافق ارمنستان و آذربایجان باشد، کار را به نفع خود تمام کند، البته این توافق نهایی نیست، چرا که جمهوری آذربایجان توافق را به تغییر قانون اساسی ارمنستان درباره انصراف از ادعای این کشور بر سر قره‌باغ منوط کرده است اما پاشینیان گفته است که چنین درخواستی مستلزم برگزاری رفراندوم است و باید تا ۲۰۲۶ منتظر بمانیم. حتی برخی معتقدند که احتمالا در رفراندوم هم این مساله رای نمی‌آورد. در عین حال آن چه امضا شده است آذربایجان از بخشی ازمواضع خود درباره موضوع قره‌باغ کوتاه آمده است منوط به اینکه کریدور زنگزور ایجاد شود.
وی با بیان اینکه «هنوز چشم‌انداز اجرایی شدن این توافق مبهم است» اظهار کرد: این مساله در ارمنستان موضوع حساسیت برانگیزی است؛ اول برای ارمنستانی‌های خارج از این کشور و دیگری گروه‌هایی که به باند قره‌باغ معرف هستند و به روسیه هم تا حدی نزدیک هستند. از این رو مقداری درباره اینکه جزئیات توافق چیست ابهام وجود دارد. پاشینیان سعی دارد که اپوزیسیون خیلی عصبانی نشود و بر همین اساس اعلام کردند که یک کنسرسیوم ارمنی ـ آذربایجانی ـ آمریکایی ایجاد می‌شود و در زیرساخت‌های ریلی و مواصلاتی مشارکت دارد، اما به نظر می‌رسد دامنه همکاری‌های ارمنستان و آمریکا بیشتر از آن چیزی خواهد بود که الان گفته می‌شود؛ یعنی شاهد سرمایه‌گذاری‌های بیشتری از سوی آمریکا در ارمنستان خواهیم بود. اگر این مساله درست باشد یعنی آمریکا تصمیم گرفته حضور گسترده‌تری در آینده در قفقاز جنوبی داشته باشد و از آنجا به سمت آسیای مرکزی برود.
وی درباره اهمیت مواد خاکی کمیاب در آسیا برای آمریکا در رقابت با چین اظهار کرد: گشوده شدن این کریدور زنگزور به آمریکا کمک می‌کند از منابع خاکی کمیاب به ویژه در قزاقستان بهره‌برداری کند و در رقابت با چین دست برتر پیدا کند.
قهرمان‌پور تاکید کرد که آنچه الان تحت توافق میان ارمنستان و آذربایجان اتفاق افتاده است، طرح اولیه ۲ کشور نیست؛ کریدور زنگزور، یک کریدور مواصلاتی فاقد حاکمیت ارمنستان است، اما این شکلی که ارمنستان و آمریکا طراحی کردند و گفته شده اگر اتفاقی بیفتد هم‌چنان تابع قوانین ارمنستان است با طرح اولیه فرق دارد.
وی درباره پذیرش این شرایط از سوی آذربایجان اظهار کرد: آمریکا تعهد داده است که ارمنستان نتواند تحت هیچ شرایطی مسیر را ببندد چون یک مسیر بین‌المللی دیگر شکل می‌گیرد تحت کنسرسیوم مشترک. از سویی آمریکا قانون محدودیت فروش تسلیحات به آذربایجان را هم لغو کرده است و این مساله برای آذربایجان بسیار مهم است. به علاوه آذربایجان بدون توسل به جنگ یک راه مهم مواصلاتی پیدا می‌کند که بین نخجوان و آذربایجان جابه‌جایی و انتقال داشته باشد و با پذیرش این توافق به این شکل سعی کرد جایگاه خود را در آمریکا و اروپا بهتر کند.
این کارشناس مسائل بین‌الملل و منطقه درباره رویکرد و واکنش ایران به این توافق گفت: متاسفانه بخش‌هایی در داخل مساله را هویتی کردند و کار سخت شده است، یعنی وقتی آقای پزشکیان می‌گوید می‌خواهیم به آذربایجان نزدیک شویم خیلی‌ها انتقاد می‌کنند. هر چیزی در سیاست خارجی هویتی و سیاسی شود، گره‌گشایی از آن کار سخت می‌شود. طبیعی است که این منطقه هم برای ایران تهدیداتی دارد، اما اینکه بگوییم تهدیداتش استثنایی و ویژه است، چنین چیزی نیست. در عین حال اگر فکر کنیم که کریدور میانی از چین تا اروپا را شامل می‌شود و اغلب کشورها موافق آن هستند باید به فکر سهم خودمان باشیم. نباید مساله را به یک باخت کامل و هویتی تبدیل کنیم بلکه باید اگر تهدیدی است به فرصت تبدیل شود.
این کارشناس مسائل بین‌الملل و منطقه درباره نگرانی‌های ایران از این توافق و حضور آمریکا در نزدیکی مرزهایش گفت: سیاست همه کشورهای منطقه، سیاست خارجی چند برداری است و می‌خواهند با همه کشورها تعامل داشته باشند و سعی دارند در سبد تعاملات‌شان یک توازن ایجاد کنند.
وی گفت: بعید می‌دانم مساله بسته شدن مرز مطرح باشد و آنها هم گفتند که مسیر ایران را نمی‌بندند و آقای بقایی سخنگوی وزارت خارجه هم چند ماه پیش در گفت‌وگو با آرمن پرس گفته بود که چهار راه صلح ارمنستان ایده خوبی است و این نشان می‌دهد که کشورها به ایران اطمینان خاطر دادند که از ناحیه کریدور خسارت و تهدید متوجه‌اش نمی شود.
قهرمان‌پور تاکید کرد: صحنه قفقاز جنوبی با وجود اینکه منطقه کوچکی است، اما انبوهی از بازیگران فرامنطقه‌ای و منطقه‌ای در آن حضور دارند، از این رو صحنه پیچیده‌ای است. کار به جایی هم کشیده شده بود که روسیه هم دیگر در آن منطقه نقش‌آفرین نبود از این رو فضا برای ورود آمریکا مهیا شد.
انتهای پیام/