عاشورای حسینی برای شیعیان و آزادگان جهان روزی متفاوت با تمام روزهای سال است و ائمه معصومین (ع) و بزرگان اخلاق برای این روز سفارش‌های ویژه‌ای کرده‌اند. قدیمی‌ترها بیشتر به یاد دارند که سوگواران حسینی در شب عاشورا بر سر و سینه می زدند و این گونه فریاد می زدند که «امشبی را شه دین در حرمش مهمان است؛ مکن ای صبح طلوع...»
عاشورا روز مصیبت و حزن ائمه اطهار(ع) و روزی است که دل های شیعیان و عزاداران حسینی حال و هوای دیگری دارد. از امام صادق(ع) پرسید «چرا روز عاشورا، روز مصیبت و غم و اندوه و گریه شد؛ در صورتی که روز وفات پیغمبر(ص) و فاطمه (ع) و شهادت امیرمومنان (ع) و شهادت امام حسن (ع) این چنین نیست؟» و آن حضرت فرمود: به جهت این که مصیبت روز حسین (ع) از هر روزی سنگین تر است. زیرا اصحاب کساء که نزد خدا از همه آفریدگانش عزیزتر بود، پنج تن بودند و حسین (ع) آخرین آنان بود و چون آن حضرت به شهادت رسید، دیگر کسی که مایه عزت مسلمانان و تسلی خاطر آنان باشد، نماند و با رفتن او گویی همه آنان رفتند، چنان که آن حضرت در حیات بود، گویی همه آنان زنده بودند.
امروز نه فقط شیعیان که مسلمانان و پیروان سایر ادیان الهی و همه آزادگان جهان در ماتم سرور آزادگان می سوزند و اشک ماتم می ریزند. در آموزه های دینی هم سفارش شده که شیعیان در این روز تمام کارهای خود را رها کرده و فقط در جلسات و هیات ها به عزاداری و سینه زنی و همچنین ذکر مصیبت و نوحه خوانی و مقتل خوانی برای سیدالشهدا(ع) و یاران باوفایش بپردازند.
از امام رضا(ع) روایت شده «هر کسی در روز عاشورا کارهایش را تعطیل کند، خدا نیازهای دنیا و آخرت او را برآورده کند و هر که روز عاشورا، روز مصیبت و غم و اندوه و گریه او باشد، خدا روز قیامت را روز شادی او قرار دهد و چشمش به دیدار ما در آن روز روشن شود.» سپس آن حضرت فرمود: هر کسی که روز عاشورا را برای سود دنیوی خود انتخاب کند و چیزی را در آن روز بیاندوزد، خدا به اندوخته اش برکت ندهد.
هر چند روزه گرفتن در این روز مکروه است، ولی برای نزدیک شدن به حالت سیدالشهدا(ع) و یارانش که تشنه و گرسنه بودند؛ بدون آنکه قصد روزه کنیم؛ می توانیم از خوردن و آشامیدن پرهیز کنیم و در این روز تلاش کنیم تا از انجام هر کاری که نوعی خشنودی محسوب می شود؛ دوری کنیم.
تلاوت هزار مرتبه سوره توحید، قرائت زیارت عاشورا با صد لعن و سلام، نفرین و لعنت فرستادن بر قاتلان امام حسین(ع)، تسلیت گفتن این روز به شیعیان و خواندن کتاب مقتل از دیگر کارهایی است که در این روز سفارش شده است.
شیخ عباس قمی در کتاب مفاتیح می نویسد: انسان باید در روز عاشورا مشغول کاری از کارهای دنیا نشود، بلکه در گریه و نوحه و مصیبت باشد و اهل خانه خود را دستور دهد که عزای آن حضرت را بپا دارند و مشغول ماتم و سوگواری باشند، چنان‌که در سوگ عزیزترین اولاد و اقوام خود مشغول می‌شوند و در آن روز بی‌آنکه قصد روزه کنند، از خوردن و آشامیدن امساک ورزند و در پایان روز پس از عصر غذا بخورند گرچه به جرعه آبی باشد.
مرحوم میرزاملکی تبریزی از علمای اخلاق در کتاب المراقبات می نویسد: در پایان روز عاشورا سزاوار است یاد کردن حال اهل حضرت سیدالشهدا (ع) و دختران و اطفال آن حضرت که در این وقت، در سرزمین کربلا اسیر دشمنان گشته و به حزن و گریه مشغول بودند و مصائبی بر ایشان گذشت که در خاطر هیچ آفریده‌ای خطور نکند و قلم را تاب نوشتن آن نباشد.
ملکی تبریزی همچنین توصیه می کند: عزاداران قسمتی از روز خود را در جلسات عزاداری بگذراند و قسمت باقی را در خلوت به عزاداری مشغول شوند و در پایان روز عاشورا، یادی از خانواده امام حسین(ع) و دختران و کودکان آن حضرت کنند که در این وقت در کربلا اسیر دشمنان و مشغول ناراحتی و گریه بودند.
روز عاشورا و حادثه کربلا فقط یک حادثه نبود که به گفته رهبر معظم انقلاب «عاشورا یک فرهنگ است که در سبک زندگی پیروان سید و سالار شهیدان در تمام سال رخ می نماید؛ گاهی در دوستی ها، گاهی در دشمنی ها، زمانی در قضاوت ها، زمانی در تصمیم گیری ها و خلاصه سبک زندگی حسینی در تار و پود اعمال و رفتار شیعیان گره خورده و جداشدنی نیست. چرا که «کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا».
امروز آزادگان جهان هم در عزای امام حسین (ع) و یارانش بر سر و سینه می زنند و هم یزیدیان زمان در غزه و فلسطین را نفرین می کنند که همچون روز عاشورا به کودکان و زنان بی گناه تعرض کرده و زیر بمباران های وحشیانه خود آنها را به شهادت می رسانند. اگر روز عاشورا مردم کوفه نظاره گر شهادت فرزند دختر رسول خدا(ص) و ۷۲ یار وفادارشان بودند و هیچ اعتراضی نکردند، امروز نیز مدعیان حقوق بشر نظاره گر کشتار بی رحمانه مردم فلسطین زیر چکمه های ظالمان صهیونیست هستند و دم برنمی آوردند ولی وجدان آزادگانی همچون دانشجویان آمریکا و اروپا بیدار شده و اعتراض خود را به گوش جهانیان می رسانند