‌سامانه یکپارچه خودرو ابزار‌ متعادل‌کردن عرضه و تقاضا‌

به گزارش گروه اقتصادی یکتا ، پیرو اقدامات وزارت صنعت، معدن و تجارت در خصوص ساماندهی بازار خودرو این وزارتخانه در اسفند‌ سال گذشته طرحی را با عنوان «طرح یکپارچه عرضه خودروهای داخلی بر مبنای فرآیند نوبت دهی» اجرا کرد که هدف از این طرح عرضه گسترده و شفاف خودروهای داخلی با توجه به افزایش و تثبیت جریان تولید خودرو و همچنین برنامه ریزی برای افزایش مستمر تولید خودرو بیان شده است.

‌این طرح بعد از اجراهای ناموفق عرضه خودرو به‌صورت قرعه کشی توسط خودروسازان و حتی وزارت صمت اجرایی شد؛ البته سیدرضا فاطمی امین، وزیر سابق صمت‌ نیز قول داده بود که تا پایان سال 1402 قرعه کشی خودرو حذف می‌شود و این امر را با بهره گیری از این شیوه عرضه محقق ساخت.

* سخنگوی وزارت صمت: طرح عرضه یکپارچه براساس الگوبرداری از نحوه فروش خودروسازان جهانی

امید قالیباف، سخنگوی وزارت صمت درباره اهداف اجرای طرح عرضه یکپارچه خودرو می‌گوید:‌ این طرح براساس الگوبرداری از نحوه فروش بسیاری از خودروسازان جهانی انجام شده است، ‌هدف از اجرای طرح، عرضه گسترده و شفاف خودروهای داخلی از طریق سامانه یکپارچه با توجه به کسب موفقیت افزایش بیش از 30 درصدی تولید خودرو در سال 1401 و تثبیت جریان تولید و برنامه ریزی دقیق تر برای تولید خودرو در سال 1402 است.

‌پروژه عرضه خودروهای داخلی و مونتاژی در قالب سامانه یکپارچه در دوران فعالیت فاطمی امین در وزارت صمت آغاز شد و امروز که نوبت دوم عرضه محصولات خودروسازان ایرانی و مونتاژکاران در سامانه یکپارچه است، موفقیت طرح مشهود است و قیمت خودرو در بازار با اجرای این طرح کاهش بسزایی یافته است؛ به گفته رئیس اتحادیه نمایشگاه داران و فروشندگان خودرو تهران، در بازار خودرو کاهش قیمت‌هایی تا 400 میلیون تومان برای خودروهای مونتاژی و 200 میلیون تومان برای خودروهای داخلی رخ داده است و این کاهش قیمت‌ها ادامه دارد.

طبیعتا با ورود محصولات فروخته شده در سامانه یکپارچه خودرو به بازار، قیمت بازاری خودرو ریزش زیادی خواهد داشت.

‌* اجرای موفق نوبت اول عرضه خودرو در سامانه یکپارچه/ چرا تحویل برخی خودروها به 1403 موکول شد‌؟

در مرحله اول اجرای‌ طرح یکپارچه عرضه خودرو حدود 900 هزار نفر برای خرید انواع خودرو از 9 خودروساز داخلی و مونتاژکار ثبت نام کردند که پس از تکمیل شدن فرآیند ثبت نام براساس نوبت دهی، اواخر فروردین امسال بود که زمان تحویل خودرو‌ها به متقاضیان‌ اعلام شد.

‌با توجه به وفور تقاضا‌ از یک خودروساز بزرگ داخلی (ایران خودرو)، در حالی که پیش تر اعلام شده بود همه متقاضیان در سال 1402 خودروهای خود را تحویل خواهند گرفت، نوبت تحویل پنج خودروی پرتقاضا از 51 خودروی عرضه شده در مرحله اول عرضه، به سال 1403 موکول شد که مسئولان وزارت صمت برای آن راهکاری اندیشیدند و با عرضه خودروهایی که امکان تحویل آن ها در سال جاری فراهم بود، از متقاضیان خواستند تا با انتخاب این خودروها، خودروهای خود را در سال 1402 تحویل بگیرند.

البته وزارت صمت و یا خودروسازان تعداد متقاضیانی که زمان تحویل خودروهای آنها به 1403 موکول شده بود را اعلام نکردند اما بعد از ویرایش اطلاعات مشخص شد که 208 هزار نفر از افرادی که زمان تحویل خودرو آنها به 1403 موکول شده بود نسبت به تغییر نوع خودروی خود اقدام کردند تا سال 1402 خودرو تحویل بگیرند؛ البته با در نظر گرفتن متقاضیانی که نسبت به تغییر زمان نوبت دهی خود اقدام نکردند و همچنین انصرافی‌های طرح،‌ تعداد این افراد بیش از 208 هزار نفر بوده است که در مقایسه با تعداد کل ثبت نام کنندگان شاید بتوان گفت که یک سوم کل ثبت نام کنندگان در این دوره را تشکیل می‌دادند.

* کاهش قیمت خودرو بعد از آغاز تحویل خودرو به متقاضیان طرح یکپارچه

پس از اعلام زمان تحویل خودرو به متقاضیان، خودروسازان از 4 اردیبهشت عرضه گسترده خود به مشتریان را آغاز کردند که بلافاصله پس از این اقدام، قیمت خودرو در بازار کاهشی شد.

به عنوان نمونه بررسی قیمت‌های بازار حاکی از آن است که قیمت خودروهایی مانند شاهین، کوئیک پلاس اتوماتیک و رانا پلاس که در 19 فروردین 1402 به ترتیب به قیمت های 705، 490 و 595 میلیون تومان عرضه می شد در اردیبهشت 1402 به ترتیب به 558، 441 و 542 میلیون تومان کاهش یافته است.

همچنین‌ دنا اتوماتیک که تا چندی پیش یک میلیارد و 100 میلیون تومان بود اکنون در بازار به قیمت حدود 930 میلیون تومان عرضه می‌شود.‌

سعید مؤتمنی رئیس اتحادیه نمایشگاه داران و فروشندگان خودرو تهران، ضمن تایید کاهش قیمت خودروهای داخلی و مونتاژی پس از اجرای طرح یکپارچه، به خبرنگار فارس، ‌با آغاز عرضه گسترده خودروسازان، کاهش قیمت خودرو در بازار آغاز شده و خودروهای تولید داخلی بین 10 تا 15 درصد و خودروهای مونتاژی بین 200 تا 400 میلیون تومان کاهش یافته است.

وی تاکید کرد: اصلی ترین عامل موثر در کاهش قیمت خودرو عرضه مستمر و پایدار خودرو توسط خودروسازان به بازار است بنابراین در صورتی که عرضه به صورت دائم ادامه داشته باشد، قطعا قیمت‌ها کاهش می یابد ضمن اینکه بازار خودرو خریدار ندارد بنابراین استمرار عرضه می‌تواند تاثیرات مثبتی را بر بازار آزاد خودرو بگذارد.

* طرح یکپارچه عرضه خودروهای داخلی بر مبنای فرآیند نوبت دهی راهکاری برای ساماندهی بازار خودرو

همانطور که اشاره شد وزارت صمت «طرح یکپارچه عرضه خودروهای داخلی بر مبنای فرآیند نوبت دهی» را پس از طرح ناموفق عرضه خودرو به‌صورت قرعه کشی اجر‌ کرد، در واقع پس از ابلاغ دستور 8 ماده ای رئیس جمهور به وزیر صنعت، معدن و تجارت وقت برای «بهبود وضعیت صنعت خودروسازی کشور» وزارت صمت اقداماتی را از ابتدای سال 1401 در راستای تولید و عرضه خودرو آغاز کرد که یکی از این اقدامات این بود که «شیوه عرضه خودرو به‌صورت قرعه کشی توسط خودروسازان» را به شیوه «عرضه خودرو بصورت قرعه کشی در سامانه یکپارچه عرضه خودرو تغییر داد».

در این شیوه همه خودروسازان محصولات خودشان را در به جای اینکه به صورت مجزا عرضه کنند در یک مقطع زمانی مشخص‌ در سامانه یکپارچه عرضه می‌کردند و متقاضیان نیز در سامانه مذکور ثبت نام می‌کردند و سپس براساس قرعه کشی مشخص می‌شد که به چه کسی خودرو تعلق می گیرد و به عبارتی چه کسی برنده قرعه کشی شده است.

* ثبت‌نام میلیون‌ها نفر برای عرضه‌های محدود در طرح‌های قبلی عرضه خودروسازان/ لاتاری ملی شکل گرفته بود

اما این طرح اشکال بسیار بزرگی داشت مبنی بر اینکه تعداد محدودی خودرو عرضه می‌شد و در حالی که متقاضیان زیادی برای خودرو ثبت نام می‌کردند، ورود دلالان خودرو هم زیاد بود، لذا بعد از اعلام نتایج قرعه کشی اغلب ثبت نام کنندگان ناامید از دریافت خودرو می شدند و یا باید خودرو را به قیمت های گزاف از بازار آزاد خریداری می کردند و یا مدت ها در انتظار نوبت بعد عرضه می‌مانند؛ به عنوان نمونه در سومین دوره قرعه کشی یکپارچه خودرو که در مهرماه 1401 برگزار شد 6 میلیون و 684 هزار و 384 نفر ثبت نام کردند در حالی که در این دوره 60 هزار خودرو عرضه شد که 50 درصد ظرفیت قرعه کشی به طرح جوانی و 20 درصد ظرفیت قرعه کشی به خودروهای فرسوده اختصاص یافته بود.

‌با این شرایط وزارت صمت باز هم عرضه خودرو به‌صورت قرعه کشی را به خودروسازان واگذار کرد اما بستر عرضه همان سامانه یکپارچه بود که این برگشت به عقب هم اصلا رضایت بخش نبود و عملکرد مثبتی نداشت زیرا به عنوان مثال در یکی از عرضه‌های ایران خودرو در دی‌ 1401 در طرح فروش فوق العاده چهار محصول این شرکت، بیش از 10 میلیون نفر برای خرید 20 هزار دستگاه خودرو ثبت نام کردند؛ آن زمان مجید عشقی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار، ‌از این واقعه به منزله یک لاتاری و بخت آزمایی ملی یاد کرد؛ البته اگرچه مثال عشقی مثال خوبی بود اما شاید هدف وی از بیان این مساله دفاع از عرضه خودرو در بورس کالا بود که البته عرضه خودرو در بورس کالا نیز از سوی کارشناسان مختلف و حتی شورای رقابت مورد انتقاد است.

* سخنگوی شورای رقابت: عرضه خودرو در بورس کالا یک فاجعه بود

اسماعیل شجاعی؛ سخنگوی شورای رقابت‌ از عرضه خودرو در بورس کالا به عنوان یک فاجعه یاد می‌کند؛ وی در این‌باره ‌گفته است: عرضه خودرو در بورس ‌فاجعه‌ای بود که اگر متوقفش نمی‌کردیم سال‌ها مردم و صنعت خودرو را دچار‌ مصیبت می‌‌کرد و نمی‌توانستیم نجات پیدا کنیم.

بنابراین عرضه خودرو در بورس کالا‌ سودی برای مردم نداشت و به نوعی رقابت بازار و خودروساز برای گرانی بیشتر بود و این وسط مردم چوب جدال خودروسازان و بازار را می‌خوردند چون قیمت خرید برای متقاضیان را نسبت به قیمت کارخانه بسیار بالا برده بود، ادعای قطع دست دلالان از بازار خودرو نیز چندان مورد قبول نبود زیرا در طی دوره ای که خودرو در بورس کالا عرضه می‌شد به شیوه های مختلف باز هم دلالان حضورشان مشهود بود.

*‌ طرح یکپارچه عرضه خودرو نباید موجب توقف رقابت خودروسازان برای تولیدات بهتر شود‌

البته طرح یکپارچه عرضه خودرو، منتقدانی هم دارد، امیرحسین کاکایی، کارشناس صنعت خودرو، در انتقاد به طرح عرضه یکپارچه خودرو‌، به خبرنگار فارس، می‌گوید: این طرح قطعا اثرات مثبتی در کوتاه مدت دارد، اما در بلند مدت و حتی در میان مدت اثرات نامطلوب آن نمایان می‌شود.

به گفته وی، کاهش قیمت خودرو ربطی به سامانه یکپارچه ندارد زیرا عرضه یک‌جای 900 هزار خودرو در بورس کالا نیز قطعا اثرات مثبتی می‌توانست داشته باشد.

این کارشناس صنعت خودرو معتقد است: با عرضه یکپارچه خودرو در سامانه یکپارچه و نوبت دهی به مشتریان برای سال 1403 در واقع انگیزه رقابت از خودروسازان گرفته شده است زیرا وقتی خودروساز مطمئن از فروش محصولات خود است، انگیزه ای برای رقابت ندارد. از طرفی با پر شدن ظرفیت برخی از خودرو در واقع خودروسازان تا زمان تحویل این خودروها، نمی‌توانند نیازهای جدید را پاسخگو باشند و همین موضوع می توانند مشکلاتی را به دنبال داشته باشد.

* سخنگوی وزارت صمت: طرح یکپارچه فروش خودرو برای متعادل کردن بازار عرضه و تقاضا است

در این‌باره به سراغ امید قالیباف، سخنگوی وزارت صمت، هم رفتیم، انجام شد، وی در این‌باره به خبرنگار فارس گفت: تا زمانی که تولید ما نتواند تقاضای ناشی از سال‌های قبل و تقاضاهای جدید را پاسخ دهد، ناچارا باید از ابزارهایی نظیر عرضه در سامانه یکپارچه استفاده کنیم؛ طبیعی است که بعد از این مرحله و با افزایش عرضه و کنترل تقاضا از طریق خودروهای وارداتی، فروش خودرو مانند گذشته نه چندان دور می‌تواند توسط خودروسازان انجام شود ضمن اینکه وزارت صمت، بحث عرضه خودرو در سامانه یکپارچه خودرو را مطابق نظر شورای رقابت اجرا می‌کند.

* امسال 1.7 میلیون دستگاه خودرو در کشور تولید می‌شود

بنابراین گزارش تولید خودرو که در سال 1397 بعد از وضع تحریم‌ها به 756 هزار دستگاه کامل و 500 هزار دستگاه خودرو ناقص رسیده بود در سال 1401 به بیش از یک میلیون و 300 هزار دستگاه افزایش یافت و نکته قابل توجه اینکه هیچ خودروی ناقصی نیز توسط خودروسازان تولید نشد؛ افت تولید خودرو در سال 1397 بسیار شدید بود به طوری که در سال قبل از آن یعنی 1396 یک میلیون و 535 هزار دستگاه خودرو در کشور تولید شده بود.

فاطمی امین، وزیر سابق صنعت، معدن و تجارت دولت سیزدهم که هفته گذشته در مجلس استیضاح و با رای نمایندگان مجلس شورای اسلامی از وزارت صنعت، معدن و تجارت رفت، در راستاری جریان تثبت تولید اعلام کرده بود که امسال روی تولید یک میلیون و 700 هزار دستگاه خودرو توسط خودروسازان حساب کرده‌ایم.

* ‌عرضه خودرو در بورس و بی‌پناهی مردم عادی برای خرید یک دستگاه خودرو داخلی

‌عرضه یکپارچه خودرو ابزاری است که وزارت صمت برای ساماندهی بازار خودرو، پس از آزمون و خطاهای بسیار به آن دست یافت و نماد توزیع عادلانه خودرو و توجه به اقشار ضعیف است؛ در مدل‌های قبلی نظیر «قرعه‌کشی خودروسازان» به گفته اغلب کارشناسان، هیچ شفافیتی وجود نداشت، در مدل «عرضه خودرو در بورس» هم با افزایش‌های بسیار زیاد قیمت خودرو، اقشار متوسط و ضعیف جامعه که مشتری همین خودروهای تولیدداخل بودند باید این خودروها را در بورس با‌ افزایش قیمت‌های سنگین می‌خریدند و با دلالان رقابت می‌کردند ضمن آنکه بسیاری از مردم عادی، اصلا اطلاعی از ترفندها و شیوه‌های ثبت قیمت‌‌ خودروها در بورس نداشتند.

از سوی دیگر چون بازار خودروسازی کشورمان، بازاری انحصاری است اصلا منطقی نبود محصولات خودروسازان در بورس کالا حضور یابد و به دست عده‌ای چوب حراج و افزایش قیمت بخورد و دست مردم عادی از خودرو با قیمت مصوب کوتاه بماند.

* وزارت صمت بر عرضه 100 درصدی محصولات خودروسازان در سامانه یکپارچه و رعایت نرخ مصوب نظارت کند

اما به هر حال طرح عرضه یکپارچه خودرو آرامشی با بازار خودرو تزریق کرد، متقاضیان واقعی خودرو مطمئن هستند‌ بالاخره در سال جاری یا حداکثر سال اینده صاحب خودرو با قیمت مصوب می‌شوند ضمنا همانطور که اشاره شد این طرح منجر به کاهش قیمت خودرو در بازار شده است.

البته مسئولان وزارت صمت نیز تاکید می‌کنند که این طرح برای مرحله گذار از شرایط حساس کنونی خودرو در کشورمان طراحی شده است، لذا به نظر می‌رسد ابزاری که تاکنون نتایج مثبتی داشته و رضایت تقریبی مردم را کسب کرده است، در ادامه هم باید با دقت و حساسیت بیشتری ادامه یابد تا به متعادل شدن بازار عرضه و تقاضای خودرو بینجامد.

البته ضرورت دارد ‌وزارت صمت هم با دقت نظر کافی، بر عرضه خودروسازان در ‌سامانه یکپارچه نظارت ‌دقیق کند‌ و اجازه ندهد که احیانا خودروسازان کمتر از ظرفیت خود در مرحله‌های مختلف این طرح حضور یابند و حتما بر رعایت نرخ‌های مصوب شورای رقابت که خود یکی دیگر از کارهای مثبت دولت در عدالت‌بخشی به مساله خودرو بود، نظارت کند.

‌پایان پیام/