بیستم مهر روز گرامیداشت حافظ

گروه فرهنگ و هنر یکتاپرس؛امروز بیستم مهرماه در تقویم کشور ما به نام حافظ شاعر بزرگ تاریخ ما نام گذاری شده است. کسی که کمتر خانه ای را می توان پیدا کرد که دیوان خواجه در آن نباشد.

همانطور کی می دانیم، شمس الدین محمد ملقب به خواجه حافظ شیرازی و مشهور به لسان الغیب از مشهور ترین شعرای تاریخ ایران زمین است. بیش‌تر شعرهای او غزل هستند که به غزلیات حافظ شهرت دارند. گرایش حافظ به شیوهٔ سخن‌پردازی خواجوی کرمانی و شباهت شیوهٔ سخنش با او مشهور است. او از مهم‌ ترین تأثیر گذاران بر شاعران پس از خود شناخته می‌شود. 

رمز پردازی و حضور سمبولیسم، شعر حافظ را رمزآلود کرده است و به آن جلوه های گوناگون بخشیده است. شعر او بیش از هر چیز همچون آینه ای است که هر مخاطبی چهره خود را در این اشعار به گونه ای باز می یابد . این موضوع به جهت حضور سرشار نمادها و سمبول هایی است که وی در اشعارش خلق کرده است و یا به سمبول های موجود در سنت شعر فارسی روحی حافظانه دمیده است.

ایهام در اشعار حافظ به صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفته. همچنین از مهم‌ترین خصوصیات شعر حافظ گستردگی مطالب ذکر شده در یک غزل اوست؛ به گونه‌ای که در یک غزل از موضوع‌های فراوانی حرف می‌زند. از طرفی هر بیت شعر حافظ نیز به طور مستقل قابل تفسیر است. این ویژگی‌های شعر حافظ باعث شده که هر کس با هر نیتی که دیوان حافظ را بگشاید و غزلی از آن را بخواند در مورد نیت خود کلمه یا جمله‌ای در آن می‌یابد و فرد فکر می‌کند که حافظ نیت او را خوانده و به وی جواب داده‌است. غافل از اینکه این ویژگی شعر حافظ است و در بقیه غزلیات او نیز کلمات یا جملاتی همخوان با نیت صاحب فال وجود دارد.

دیوان حافظ  مشتمل بر حدود 500 غزل، چند قصیده،دو مثنوی، چندین قطعه و تعدادی رباعی است،تاکنون بیش از چهارصد بار به اشکال و شیوه‌های گوناگون، به زبان فارسی و دیگر زبان‌های جهان به چاپ رسیده‌است. شاید تعداد نسخه‌های خطّی ساده یا تذهیب‌شدهٔ آن در کتابخانه‌های ایران، افغانستان، هند، پاکستان، ترکیه و حتی کشورهای غربی از هر دیوان فارسی دیگری بیشتر باشد. نکتهٔ خاصی که در دیوان حافظ وجود دارد،کثرت نسخه‌ هایی با مفردات و واژه‌های گوناگون است که این خصیصه باعث بروز تصحیحات متعدد و گاه متناقض هم در بین مصححان می‌شود.

ما کمتر پژوهشی را دیده ایم که در باره اعتراض حافظ نسبت به ظلم و تشویق و ترغیب او همه را به نوع دوستی و مهربانی نوشته شده باشد. در صورتی که سرشار است از پند و اندرز و انتقاد و راهنمایی . به عنوان مثال وقتی با ظلم روبرو می شود می گوید:

دور فلکی یکسره بر منهج عدل است/ خوش باش که ظالم نبرد راه به منزل

و یا : سرودِ مجلسِ جمشید گفته‌اند این بود / که جامِ باده بیاور که جم نخواهد ماند

یا در دوستی و انتخاب دوست می گوید:

ای بسا ابلیس آدم رو که هست / پس به هر دستی نباید داد دست

می گویند هنگامی که قصد دفن کردن پیکر این شاعر را داشته اند، عده ای به اشعار او که درباره میگساری بوده‌است ایراد گرفته و با دفن وی به شیوه مسلمانان مخالفت کرده اند، در صورتی که بسیاری حافظ را فردی مسلمان و معتقد می دانستند.، برای حل این اختلاف تفالی به دیوان خود حافظ زدند که این بیت آمد:

“قدم دریغ مدار از جنازهٔ حافظ       که گرچه غرق گناه است، می رود به بهشت”

در حکایت آمده است که پس از مشاهده این بیت دیگر سخنی از مخالفان شنیده نشد.

عیب رندان مکن‌ اي زاهد پاکیزه سرشت
که گناه دگران بر تو نخواهند نوشت

من اگر نیکم و گر بد تو برو خودرا باش
هر شخصی‌ ان دروَد عاقبت کار که کشت

با یاد و گرامیداشت حافظ این قله ی بی چون و چرای دنیای ادب، غزلی را با احترام از او می خوانیم:

رسید مژده که ایامِ غم نخواهد ماند
چنان نماند چنین نیز هم نخواهد ماند

من ار چه در نظرِ یار خاکسار شدم
رقیب نیز چنین محترم نخواهد ماند

چو پرده دار به شمشیر می‌زند همه را
کسی مُقیمِ حریمِ حَرم نخواهد ماند

چه جایِ شُکر و شکایت ز نقشِ نیک و بد است؟
چو بر صحیفهٔ هستی رقم نخواهد ماند

سرودِ مجلسِ جمشید گفته‌اند این بود
که جامِ باده بیاور که جم نخواهد ماند

غنیمتی شِمُر ای شمع وصلِ پروانه
که این معامله تا صبحدم نخواهد ماند

توانگرا دلِ درویشِ خود به دست آور
که مخزنِ زَر و گنجِ دِرَم نخواهد ماند

بدین رَواقِ زَبَرجَد نوشته‌اند به زر
که جز نِکوییِ اهلِ کرم نخواهد ماند

ز مِهْربانیِ جانان طمع مَبُر حافظ
که نقشِ جور و نشانِ ستم نخواهد ماند

انتهای پیام/